64 martirët katolikë të bashkësisë së Bishtazhinit të Gjakovës.
Në muajin prill të vitit 1941, datat 13, 14, dhe 15, pikërisht të Premten e Madhe
të Pashkëve, të Shtunën e Madhe të Pashkëve e të Dielën e Pashkëve të Ngjalljes së
Krishtit, ndodhi vrasja barbare e masakra masive ndaj katolikët shqiptarë të fshatrave
të rrethit të Gjakovës. Vrasjet e masakra ndaj mase 64 besimtarëve katolikë shqiptarë
qe organizuar e planifikuar mirë nga komunistët gjakovarë dhe miqtë e tyre çetnikët
serbë, për urrejtje ndaj fesë së krishterë katolike “in odium fidei.“
Dëshminë
e kësaj tragjedie e gjemë në arkivin e zyrës së Kishës famullitare të fshatit Bishtazhin,
komune të Gjakovës, në Librin e të Vdekurve të vitit 1941, nr. 28-78, faqe 94-100.
Këtu janë të regjistruar: 64 të vrarë e të masakruar, por sipas dëshmisë së banorëve
që i kanë përjetuar ato vrasje e masakra, numri i të vrarëve është shumë, shumë më
i madh. Vetëm në xhaminë e fshatit të Rugovës janë të vra 67 vetë.
Ja një
dëshmi nga Pjetër Domgjoni “Tri ditët e Pashkëve të vitit 1941 të gjithë
katolikët e rrethit Gjakovës kanë pas: Xhamë e vaji e gjak e lotë, tregonte shpesh
herë me lotë në sy nana jonë. I kam pas vetëm 13 vjeçe, kur PETKI, ma pat vue manxerrën
në gjoks tuj m’bërtitë: Kallëzo ku janë burrat? E unë prej frikës ia fillova me kjajtë
e ai me za edhe ma të madh bërtiste: Kallëzo se të vrava? Mandej ka ardhë nji tjetër
ushtar e i ka bërtitë Petkit: Hiqja manxerren prej gjoksit fëmijsë, more i poshtër,
ku e di ajo se ku janë burrat. E së bashku me ushtarët tjerë, kanë shkue e kanë marrë:
babën tem së bashku me 15 mashkuj tjerë, bile ndër ta ka kenë edhe nji babë me djalin
16 vjeç e i kanë çue në lug të Kabashit dhe i kanë ba rresht e ma së parit e kanë
vra djalin 16 vjeç e mandej të gjithë. Na as s’kemi guxue me i marrë kufomat, por
thonë se këta burra i patën vorrosë gratë e Markagjinve në vorre të Kodërnezhsë. Po
burrat tjerë, oj nanë? Burrat tjerë: Me gra, me fëmijë e bagëti, për me pshtue gjallë,
e patën kalue Drinin e kjenë strehue në katundet Gexhe e Radoste dhe katundet tjera
të fesë myslimane, por që ishin vllazënit tonë të nji gjaku.
Këto vrasje me
pushkë, u banë në katundin e Marmullit, të dielën e Pashkëve, më 15 prill 1941. Kurse
në katundin e Bishtazhinit, nji grup burrash sipas shenimeve të arkivit 11, por sipas
banorëve të Bishtazhinit shumë ma tepër, i kanë marrë e çue në xhami të Rugovës e
ma së pari i kanë detyrue me u falë e mandej me bajoneta, i kanë ba copa e grima.
Kurse grupin tjetër po ashtu i kanë çue në xhami të Rugovës dhe e kanë detyrue me
u falë e mandej pas shpine i vranë me rrafale plumbash. Prej atij grupi, shpëton gjallë
Marka Çupi dhe kthehet në Bishtazhin, katundi i tij i lindjes. Këto vrasje e masakra
janë ba të Premtën e Madhe të Pashkëve më 13 prill 1941.
Vrasje të tilla masive
janë ba edhe në të gjitha katundet tjera, por unë këtu po i veçoj NOUN, GJONIN, TUNËN,
NIKOLLËN, MUSËN DHE PALUSHIN. Të gjithë djemtë e GJIN KOLË LASKUT prej Smaçit që së
bashku me mashqit tjerë të asaj familjeje i kanë vra të Shtunën e Madhe më 14 prill
1941. Thonë se në atë familje ka qenë shtatëzanë nji grue e cila ma vonë ka lindë
djalë dhe e ka përtri përsëri familjen. Kurse në katundin Ujzë pasi i kishin vra të
gjithë antarët e familjes Gjon Prenkë Kolës, vrasin edhe PASHKEN, (foshnjën e gjashtë
ditëve). Poashtu në Pjetrashan pasi i kishin vra të gjithë antarët e familjes Pashk
Mark Ndout, komunistët, vrasin edhe antarin e fundit të kësaj familjeje: ZEFIN, (foshnjën
e një dite).
Vrasje e masakra bahen edhe në katundet: Kusar, Dol, Fshajë, Kushavec,
Raçë, Brdoasanë, Trravë, Moglicë, Dujakë e tj.
Po cili ishte shkaku i atyne
vrasjeve e masakrave gjatë atyne tri ditëve të Pashkëve? Komunistët gjakovarë
dashtën me na zhbi prej faqes së dheut. Ky ishte shkaku. Unë tjetër shkak nuk di.
Unë kur jam kthye prej lufte, në shpi teme, i kam gjetë tre mashkuj të vramë prej
komunistëve gjakovarë. Mu përgjegj plaku 96 vjeçar, Toma i Marka Gjinit prej katundit
Marmull.
Po i kujtojmë këto vrasje për të mos harrue ata besimtarë e burra
të vërtetë si Hilin e Nikollë Dedës e me dhjetra e me dhjetra besimtarë të tjerë që
u vranë e masakruan nga komunistët gjakovarë gjatë atyre PASHKËVE TË PËRGJAKURA vetëm
e vetëm pse ishin besimtarë katolikë. Në shenëj nderimi e respekti ndaj këtyre martirëve
të fesë e të kombit. I përjetshëm kjotë kujtimi i tyne.
Ashtë për të ardhun
keq se asnji herë nuk asht shkrue për këto vrasje e masakra masive të organizueme
prej gjakovarëve e në bashkëpunim me çetnikët serbë mbi besimtarët katolikë të asaj
ane. Por ashtë për tu admirue dalja në ndihmë e besimtarëve myslimanë për shpëtimin
e vëllaznive të tyre të nji gjaku, por me besim të krishtenë. Komunistët e Gjakovës
e çetnikët e Serbisë ndoshta kanë pas për qëllim që të mbjellin urrejtje në mes dy
besimeve të shqiptarëve, por mundi u ka shkue kot. Gjatë luftës së fundit që ndodhi
në Kosovë. Banorët e Gexhës, Radostes e katundeve tjera të bregut Drinit. Me burra,
gra e fëmijë kanë kalue Drinin e kanë dalë dhe kanë gjetë strehim në fshatin Marmull.
Ka familje e shtëpi në Marmull që ua ka rregullue strehim dhe i kanë mbajtë me bukë
vëllaznitë myslimanë deri në gjashtëdhjetë vetë edhe atë disa ditë me radhë, derisa
kanë ardhë çetnikët serbë e i kanë përzanë edhe prej Marmullit. Drini i ndanë apo
i lidhë besimtarët katolikë me besimtarët myslimanë të fshatrave që përmendem, e vende
vende i kanë edhe arat e përzieme, por nuk mbahet mendë kurrë të ketë ndodhë ndonji
incident edhe ma i vogël, e prite o Zot ndonji rrahje mes atyne banorëve.