W siedzibie Penitencjarii Apostolskiej w Rzymie rozpoczął się doroczny kurs spowiedniczy
dla młodych kapłanów. Organizowany już po raz dwudziesty cykl formacyjny dotyczy tzw.
forum internum, czyli spraw związanych z sumieniem penitenta. Mogą one obejmować
także kwestie pozasakramentalne. W poszczególnych przypadkach Penitancjaria Apostolska,
zwana kościelnym trybunałem miłosierdzia, udziela łask, rozgrzeszenia czy dyspens
zarezerwowanych Stolicy Apostolskiej.
Jak wyjaśnia teolog Penitencjarii, słowacki
jezuita, ks. Ján Ďačok, dykasterię tę określa się jako organ powszechny i podlegający
wyłącznie Papieżowi w kwestii forum wewnętrznego. Jest to dykasteria łaski i miłosierdzia.
Nie posiada funkcji prawnych związanych z forum zewnętrznym, tak jak Rota Rzymska
czy Sygnatura Apostolska. Sprawuje jurysdykcję łaski. Forum wewnętrzne jest kompleksem
spraw, działań i konsekwencji związanych z wewnętrznymi aktami sumienia wiernych.
Owe akty są poznawane jedynie poprzez ich dobrowolne ujawnienie. Wszystkie działania
właściwe człowiekowi pochodzą z sumienia i są oceniane jako zasługi lub grzechy. Ogólnie
mówiąc całe życie moralne człowieka może być przedmiotem działania forum wewnętrznego.
To pole jest bardzo szerokie i nie można podać wyczerpującej listy tych działań. Dlatego
trzeba ograniczyć się do niektórych podstawowych kategorii forum wewnętrznego, jakimi
są:
- grzechy w materii sakramentu pokuty; - kary zaciągnięte z powodu grzechu,
ale pozostające w stanie kary latae sententiae [mocą samego prawa], bo
uczynki, z których one pochodzą, nie zostały ocenione kanonicznie i pozostają ukryte;
- nieprawidłowości nieocenione kanonicznie i ukryte, przeszkody do święceń i do małżeństwa
pochodzące z ukrytych okoliczności; - zobowiązania osobiste lub rzeczywiste, względem
których istnieją powody dyskryminujące i łagodzące; - akty i okoliczności, które
powodują pewność co do nieważności lub wątpliwości co do ważności aktów sakramentalnych.; -
stany ducha, przyzwyczajenia, skłonności w zakresie psychologicznym lub moralnym,
jak na przykład skrupuły, fobie itp.; - problemy dotyczące życia moralnego określonych
osób.
Penitencjaria Apostolska bada i rozwiązuje przypadki sumienia, które
przychodzą do niej z całego świata. Pod pojęciem przypadki sumienia rozumie się bardzo
szeroką gamę spraw, sytuacji, problemów, które trudno wyliczyć. Innymi słowy przypadki
sumienia są to trudne sytuacje wiernych, którzy poszukują rozwiązania za pośrednictwem
Kościoła poprzez Penitencjarię Apostolską. Poza tym udziela on także łask, przebaczeń,
dyspens, zamiany zobowiązań i sankcji ułaskawień pozwolenia i praktykowania odpustów.
Penitencjaria
Apostolska zajmuje się zatem różnorodnymi kwestiami, od nieregularności i przeszkód
prawnych dotyczących przyjęcia sakramentów święceń czy małżeństwa, poprzez ekskomuniki
zaciągnięte np. w związku z dokonaną aborcją, aż po sprawy bardzo indywidualne, jak
prywatne śluby, grzeszne nałogi itp. W sprawach tych wierni mogą się zwracać właśnie
do wspomnianego trybunału, choć warto zawsze najpierw szukać pomocy u duszpasterzy.
Podnoszeniu ich kompetencji w tym zakresie służą właśnie kursy organizowane przez
Penitancjarię Apostolską.
Jak wskazuje z kolei regens trybunału, bp Gianfranco
Girotti, Kościół coraz częściej ma do czynienia z nowymi rodzajami grzechów i zjawisk
moralnie złych, a przynajmniej wątpliwych, o które pytają wierni i na które też należy
jak najszerzej uwrażliwiać. Chodzi na przykład o sztuczne zapłodnienie, eksperymenty
medyczne albo inne przedsięwzięcia godzące w jakiś sposób w społeczeństwo czy środowisko
naturalne. Tymczasem spowiedź, zarówno ze strony penitenta, jak spowiednika, traktowana
bywa zbyt rutynowo i formalnie. Penitencjaria Apostolska stara się zatem, by młodzi
kapłani czynili z sakramentu pokuty właściwe narzędzie formowania sumień.