Вялікі пост – небанальны падыход

Мы ведаем, што Хрыстус пачаў сваё грамадскае служэнне пасля Хросту. Ён пайшоў у пустыню і правёў там сорак дзён у пасце, пасля чаго Яго спакушаў сатана. Езус Хрыстус, які быў Богам, па сваёй чалавечай прыродзе меў патрэбу ва ўмацаванні, у падрыхтоўцы духоўнай, душэўнай і фізічнай да свайго служэння. Менавіта таму перад пачаткам сваёй публічнай дзейнасці Ён пайшоў у пустыню і там пасціў — нічога не еў і не піў.

У Евангеллі ёсць моманты, якія могуць прымусіць нас думаць, што Хрыстус не вельмі высока цаніў пост. Напрыклад, калі фарысеі падыходзілі да Хрыста і пыталіся: «Чаму вучні Янавы і фарысеі посцяць, а Твае вучні не посцяць?» На гэта Пан адказаў ім: «Ці могуць пасціць госці вяселля, калі з імі жаніх? Пакуль жаніх з імі, не могуць пасціць. Але прыйдуць дні, калі забяруць ад іх жаніха, і тады будуць пасціць у той дзень» (Мк 2, 18–20).

Уявім сабе на хвіліну жыццё Хрыста і Яго вучняў. Гэта было жыццё вандраўніка-Настаўніка, які разам са сваімі вучнямі ішоў з горада ў горад, з вёскі ў вёску. Дзесьці Яго прымалі з любоўю, дзесьці – недобразычліва. Часам Ён еў разам з людзьмі багатымі і ўплывовымі, з фарысеямі і кніжнікамі, але часцей прабываў у дамах людзей бедных. І калі Хрыстус прыходзіў у чыйсьці дом, Ён не патрабаваў для сябе асаблівай ежы, а еў тое, што Яму прапаноўвалі. Праходзячы праз засеяныя палі, Яго вучні зрывалі каласы, разміналі іх рукамі і елі, парушаючы часам суботу. Час, адведзены Хрысту для Яго служэння, быў занадта кароткім, таму Ён быў засяроджаны на галоўным і пакідаў у баку ўсё другараднае. Менавіта таму традыцыйныя прадпісанні аб пасце і субоце не заўсёды выконваліся Ім і Яго вучнямі. Мы ўвогуле не знаходзім у Евангеллі ўказанняў на тое, што Хрыстус прытрымліваўся нейкай асаблівай дыеты. Ён еў мяса, еў рыбу, еў тое, што было даступна для Яго і Яго вучняў.

Што ж такое пост? Калі казаць пра знешні бок, то пост – гэта цялеснае ўстрыманне. Але ўсё гэта – толькі вонкавы бок справы. І мы павінны памятаць, што захоўваем пост не дзеля ўстрымання ад ежы, а для таго, каб дасягнуць вышынь на нашым духоўным шляху. Адмаўленне ад той ці іншай ежы не павінна быць самамэтай. Бо існуе шмат прычын, па якіх чалавек не можа захоўваць цялесны пост, як напрыклад, хвароба, старасць, галеча. Пост прызначаны для людзей здаровых, для хворых жа постам з’яўляецца сама хвароба.

Нярэдка ў хрысціянскім асяроддзі можна назіраць такую ​​карціну: людзі жывуць весела, дружна, але настае пост – і яны азлабляюцца, раздражняюцца, сварацца. Адбываецца гэта пераважна таму, што, устрымліваючыся ад ежы, людзі тым самым упакорваюць сваю фізічную існасць, заглушаюць цялесныя страсці. А гарачая энергія патрабуе нейкага выйсця; і вось, яна выплёскваецца на іншых людзей. Калі такое адбываецца, той, хто посціць, павінен разумець: такі пост – менавіта той непажаданы Богам пост, аб якім казаў прарок Ісая. Мы павінны пасціць не для канфліктаў і сварак, але для таго, каб прымірыцца з Богам і адно з адным. Пост павінен вызваляць нашу духоўную энергію для добрых спраў.

Пост – гэта час, калі мы вызваляем сябе для таго, каб душа наша раскрылася ў адносінах да Бога, да Касцёла і да людзей. Вялікі пост гэтаму асабліва дапамагае. Невыпадкова ён па часе прыпадае на вясну. На працягу года прырода праходзіць пэўны цыкл: узрастанне, затым росквіт, сталасць, увяданне і доўгая знясільваючая зіма. Гэта можна параўнаць са станам нашай душы. Бываюць часы, калі душа наша адраджаецца, расквітае, але потым зноў губляе цяпло, мы становімся абыякавымі, пагружаемся у нашы зямныя справы — надыходзіць восень, затым — зіма душы. Але кожны раз Вялікі пост прыходзіць, як новая духоўная вясна, даючы нам магчымасць духоўна абнавіцца, заквітнець краскамі цнотаў, прынесці плён пакаяння.

Падчас Вялікага посту кожны з нас можа ўзяць на сябе нейкія пастановы. Можна, напрыклад, даць сабе абяцанне на працягу паста нікога не асуджаць. Калі нам удасца пратрымацца, нікога не асуджаючы, гэта ўжо будзе вялікая справа. Вядома, гэта не значыць, што мы павінны ўстрымлівацца ад асуджэння толькі падчас Вялікага посту. Аднак паколькі мы асуджаем адно аднаго кожны дзень, дадзім сабе шанец і магчымасць хаця б на час замкнуць вусны для ўсякага словы асуджэння. І калі нам гэта ўдасца, мы ўбачым, наколькі зменіцца наша стаўленне да іншых людзей пасля некалькіх тыдняў такога духоўнага практыкавання.

Можна таксама даць сабе абяцанне на працягу посту ні з кім не сварыцца, нікога не крыўдзіць. Гэта бывае вельмі цяжка – не раз’юшыцца на нашых блізкіх або калегаў па працы. Аднак, калі мы зможам хоця б у дні посту ўстрымацца ад раздражнення, гэта будзе больш каштоўным для Бога і для кожнага з нас, чым ўстрыманне ад той ці іншай ежы.

У нас ёсць сэрца і вусны, гэта значыць наш унутраны чалавек і тая прылада, праз якую гэты ўнутраны чалавек сябе выяўляе. І калі ў нас не атрымоўваецца адразу ж змяніць нашага ўнутранага чалавека, то трэба хаця б папрацаваць над яго прыладай.

Падчас Вялікага посту можна ўзяць сабе і іншыя пастановы, напрыклад, прачытаць усе чатыры Евангеллі. Нярэдка мы, хрысціяне, думаючы, што Святое Пісанне мы ведаем ледзь не на памяць, тыднямі і месяцамі яго не разгортваем. І не заўважаем таго, што, нават калі і захоўваюцца ў нашай памяці нейкія евангельскія эпізоды, Евангелле ўсё менш і менш становіцца кнігай нашага ўласнага жыцця, мы ўсё радзей бачым у ім адлюстраванне ўласнага духоўнага вопыту. Таму, калі нам не хапае часу ў звычайныя дні чытаць Евангелле, то хаця б падчас Вялікага посту варта перачытаць гэтыя старонкі, на якіх сам Пан звяртаецца да нас, дае нам прыклад сапраўды хрысціянскага жыцця.

Пра тое, якім павінна быць наша стаўленне да посту, добра кажа айцец Аляксандр Шмеман ў адной з лепшых сваіх кніг пад назвай «Вялікі пост»: «Сур’ёзнае стаўленне да паста азначае перш за ўсё тое, што мы падыдзем да яго, па магчымасці, на самым глыбокім узроўні нашай свядомасці – прымем яго як духоўны заклік, які патрабуе адказу, рашэння, пастаянных намаганняў. Гэта і ёсць час для адказу і рашэння. І лепшы, і самы лёгкі спосаб для гэтага – аддацца кіраўніцтву Касцёла, хаця б роздумам над евангельскімі чытаннямі, якія Касцёл прапануе нам. Гэтыя чытанні трэба не толькі праслухаць у храме, але прынесці іх з сабой дадому і супаставіць з маім жыццём, маім сямейным становішчам, маімі прафесійнымі абавязкамі, маім клопатам аб матэрыяльным баку жыцця, маім стаўленнем да пэўных людзей, з якімі я жыву».