(23.02.2011 RV)Emri i Shën Robert Belarminit lidhet ngushtë sa me historinë
e Kishës katolike ndër shqiptarë, aq edhe me atë të letërsisë shqipe. Vepra e parë
e imzot Pjetër Budit, Dottrina Christiana ose Doktrina e Kërshtenë, një nga veprat
e para të shqipes së shkruar, është përkthim i katekizmit të Shenjtit Jezuit, Robert
Belarminit. U botua në Romë më 1618. Një kopje origjinale e librit ruhet në Bibliotekën
e Vatikanit (R.I. VI. 449). Kryefaqja e titullit përmban këto të dhëna: "Dottrina
Christiana. Composta per ordine della fel.me. Di Papa Clemente VIII. Dal. R. P. Roberto
Bellarmino Sacerdote della Compagnia di Giesv. Adesso Cardinale di SantaChiesa del
Titolo di S. Maria in Via. Tradotta in lingua albanese dal Rever. Don Pietro Bvdi
da Pietra Biancha. In Roma, Per Bartolomeo Zannetti. 1618. Con Licenza de' Superiori".
(Doktrina e Krishterë, e hartuar për nder të kujtimit të të ndriturit, Papës Klementi
VIII, nga Robert Belarmini, rregulltar i Shoqërisë së Jezusit, tani kardinal i Kishës
së Shenjtë Santa Maria in Via. Përkthyer në gjuhën shqipe nga i nderuari Dom Pjetër
Budi, nga Guri i Bardhë. Në Romë, nga Bartolomeu Zaneti 1618. Me lejen e të parëve). Në
fund të faqes shënohet me shkrim dore: "Autor dono dedit Bibliothecae Vaticanae.
29 Januari 1622" (Autori ia dha [këtë kopje] si dhuratë Bibliotekës së Vatikanit.
29 Janar 1622).
Por, të ndalemi tek figura e jashtëzakonshme e Shën Roberto
Belarminit (1542-1621). Ai lindi në Montepulçano, në vitin 1542, në një familje
të pasur, në vitin 1560 hyri në Shoqërinë e Jezuitëve. Studioi në Padovë, në Luvën
e në Kolegjin Romak, në Romë. Megjithëse në të ri vuante nga një dhimbje e fortë e
kokës, duke qenë i pajisur me një zgjuarsi të jashtëzakonshme, arriti ta përgatiste
e ta mbronte tezën e doktoratit për tri ditë. Më 1576 ishte titullar i katedrës së
apologjetikës, apo mbrojtjes së ortodoksisë katolike, pranë Universitetit Gregorian,
i cili asokohe quhej ‘Kolegji Romak’, ku përgatiti një aradhe nxënësish të shquar,
ndërmjet të cilëve edhe Shën Luigj Gonzaga. U krijua kardinal e ipeshkëv i Kapuas
në vitin 1599. Shumë shpejt u bë i njohur si njëri nga teologët më në zë të kohës.
Pati ndikim të madh me doktrinën e tij, me shembullin e me thjeshtësinë e jetës, duke
fituar admirimin e të gjithëve. Shkroi shumë vepra ekzegjetike, baritore e asketike.
Themelore për apologjetikën janë librat e tij me titull ‘De controversiis”. Doktrina
e Krishterë e Belarmimit, botuar së pari më 1597 e përkthyer në shumë gjuhë, u rekomandua
posaçërisht nga Kundërreforma, për përdorim misionar. Mori pjesë, në procesin inkuizitor
të Galileos e të Xhordanos. E famshme vepra e tij “ Arti i vdekjes së mirë”. Shën
Robert Belarmini vdiq në Romë më 17 shtator 1621. Në vitin 1930, tre shekuj pas vdekjes,
Papa Piu XI e shpalli njëkohësisht të Lum, Shenjt e Doktor të Kishës. Në veprat
e Jezuitit Shenjt, studiuesit vijojnë të zbulojnë një humanizëm të thellë.