"З сэрцам у кантакце". Рубрыка айца Андрэя Буйніча. Апошнія рэчы

Напэўна, гэта банальна, тое што я збіраюся сказаць, але... Мы ўсё калі-небудзь памрэм. Тэма смерці актуальная заўсёды і для ўсіх. Ва ўсе часы чалавека цікавіла: а што там, за парогам смерці?

Апошнія падзеі вашага жыцця

На гэтае пытанне бяруцца адказаць ўсе сусветныя рэлігіі, а ў дваццатым стагоддзі спрабуе адказаць на яго таксама і навука. Доктар Райманд Моудзі ў сваёй кнізе «Жыццё пасля жыцця» апісвае досвед людзей у момант клінічнай смерці, існуе таксама мноства прыватных адкрыццяў розным людзям на дадзеную тэму.

Не гледзячы на багацце інфармацыі звычайны чалавек, аднак, мае вельмі смутныя ўяўленні пра смерць і замагільнае жыццё. Калі гэты чалавек веруючы, то вельмі часта і яму цяжка вылучыць істотныя моманты ў сваёй веры ў «жыццё будучага веку».

У любым каталіцкім Катэхізісе (а катэхізіс - гэта такая кніжка, якая ўтрымлівае асновы веравучэння), можна знайсці тры скупых радкі пра апошнія падзеі ў жыцці чалавека. Вось яны: «Чалавека чакаюць: 1) Смерць, 2) Суд Божы, 3)« Неба або Пекла ».

Гэта, так званыя, «апошнія рэчы» і пра першыя дзьве — смерць і суд, я хачу сёння, шаноўныя радыёслухачы, вам распавесьці некалькі слоў.

Паміраць дык з музыкай?

Мне, як і вам, шаноўныя сябры, мяркую, даводзілася бываць на пахаванні. У нас у постсавецкай Беларусі, гэта відовішча моцна прыгнятае, пасля яго застаюцца цяжкія ўражанні. Не хачу падацца цынікам - я шчыра стараюся спачуваць кожнаму ў яго горы - аднак, адчайны лямант і ледзь не скокі ў магілу за памерлым, хутчэй сведчаць пра адсутнасць веры ў жыццё вечнае, чым пра яе наяўнасць.

Смерць для хрысціяніна - дзякуючы Госпаду Ісусу - мае станоўчы сэнс (пар. Катэхізіс Каталіцкага Касцёла 1010). Апостал Павел так кажа пра смерць: «Бо для мяне жыцьцё - Хрыстос, і сьмерць - набытак» (Флп 1, 21), а ў іншым месцы чытаем: «Дакладна слова: калі мы зь Ім памерлі, дык зь Ім і ажывём (2 Цім 2,11)».

Катэхізіс Каталіцкай Царквы звяртае таксама нашу ўвагу на навізну хрысціянскай навукі аб смерці. Навізна хрысціянскага разумення смерці ў тым, што праз хрост хрысціянін ўжо тáинственно (сакраментальна) «памёр з Хрыстом», каб жыць новым жыццём.

Адказнасць і паміранне

У чым заключаецца гэтая тáинственная (сакраментальная) смерць? У адмове ад грэшных звычак нашага ранейшага жыцця? У вернасці нашаму Госпаду Ісусу Хрысту? Так, у гэтым, але перш за ўсё сакраментальная сьмерць заключаецца ва ўзяцці на сябе адказнасці за сваё жыццё, за свае ўчынкі, рашэнні, і за іншых людзей.

Аднойчы жанчына запрасіла мяне, як сьвятара, да свайго паміраючага мужа. Мне не было вядома, што яна гэта зрабіла ў таямніцы ад яго. Калі яе муж пабачыў мяне, апранутага ў звычайную святарскую вопратку, ён жудасна спалохаўся. Я неадкладна выйшаў ад яго прэч.
Мне не вядома, што адбылося ў яго душы пры ўваходе дя яго палаты «служыцеля культа», аднак у мяне няма сумненняў - гэты чалавек не мог прыняць, пагадзіцца з непазбежным прыходам сваёй смерці.

Прыняцце свайго памірання пачынаецца ў момант нашага Хрышчэння, у момант, калі мы бярэм адказнасць за нашае жыццё на сябе. Вось чаму духоўныя аўтары раяць памятаць пра смерць. Аднак гэтая памяць не тая, што апускае нас у роспач! Гэта памяць, якая дапамагае нам не страціць з поля зроку нашыя галоўныя жыццёвыя мэты.

Рэч другая: Суд. Па любові

Вось такое кароткае разважанне пра першую з апошніх рэчаў — смерць. Паколькі мы маем яшчэ час, то давайце працягнем наш роздум і вы паслухаеце некалькі словаў, якія я хачу сказаць пра другую апошнюю рэч — суд, падзею, якае чакае кожнага чалавека.

«А як жа тунэль, сьвятло і ўсё такое? .." - Спытаеце вы. Так, сябры, магчыма будуць і святло і тунэль, але сёння нас цікавяць выключна прыпынкі, а не аўтобусы і светлафоры.

"Наступны прыпынак - суд!»

Наогул слова "суд" асабіста ў мяне выклікае дыскамфорт. Калі ёсьць суд, то павінны быць суддзі, міліцыя, кайданкі, краты... І, нарэшце, ёсць падсудны, якога, падобна, ёсць за што судзіць...

Суд не можа не выклікаць эмоцыяў. Наўрад ці каго-небудзь суд пакіне абыякавым, асабліва, калі судзяць блізкага чалавека ці нават... мяне самога. І калі на суд пры жыцці трапляюць не ўсё, то пасля смерці ніяк нельга праехаць гэты прыпынак.

Навука Каталіцкай Царквы кажа нам аб двух судах: прыватным судзе і Страшным судзе. Прыватны суд - гэта асабістая сустрэча з Ісусам Хрыстом адразу пасля смерці. На прыватным судзе наша асоба: г. зн. нашы ўчынкі, думкі і словы - усё гэта будзе суаднясяно да асобы Ісуса і да таго, што Ён зрабіў для нас, да Яго збаўчай смерці і Уваскрасення. Пра што мы будзем гаварыць са Збаўцам - гэта вядома толькі Яму, хоць і кожны з нас можа аб гэтым здагадвацца.

Аднак часта можна сустрэць людзей, якія, падобна, суда Божага не баяцца. «А што я? - Кажуць яны. - Я нікога не забіў. Не скраў. У чым мне каяцца?». Такое павярхоўнае меркаваньне сведчыць, на жаль, аб адсутнасці чуйнасці да свайго ўнутранага жыцця, аб адсутнасці маяка, які б сваім святлом паказаў бы чалавеку рыфы, на якія нясецца карабель яго жыцця.

«У вечар нашага жыцця мы будзем судзімыя па любові»

Ёсць старая прыпавесць аб двух духоўных настаўніках. Першы настаўнік палохаў сваіх слухачоў Страшным судом Божым. Другі настаўнік, які праходзіў міма і ўсё чуў, сказаў яму: «Не палохай людзей. Бог не будзе задаваць шмат пытанняў. Ён толькі спытае: я быў увесь час з табой, а дзе быў ты?».

Асабіста мне здаецца, што гэта адзінае пытанне не менш страшнае, чым усе пытанні Бога ў версіі першага настаўніка, аднак яно паказвае нам на сутнасць справы. Бог увесь час з намі, да кожнага Ён шукае дарогу, да кожнага хоча дастукацца. А мы? Мы кожны дзень робім выбар: альбо прымаем Ягонае сяброўства, альбо адмаўляемся ад яго.

І толькі з надыходам смерці чалавек губляе магчымасць выбіраць. Тэксты Новага Запавету гавораць аб канчатковым лёсе чалавека, які вырашаецца на прыватным судзе (параўнай Лк 16, 22; Катэхізіс Каталіцкай Царквы (ККЦ) 1021).

Катэхізіс Каталіцкай Царквы так фармулюе гэта вучэнне: «Кожны чалавек атрымлівае ў сваёй несмяротнай душы вечную ўзнагароду з моманту смерці на прыватным судзе, сутнасць якой у суаднясенні яго да Хрыста, альбо праз ачышчэнне, альбо праз непасрэднае ўступленне ў вечную радасць, альбо праз неадкладнае праклён навекі . У вечар нашага жыцця мы будзем судзімыя па любові» (ККЦ 1022).

Што ж такое неба, рай?

Сучасны чалавек не баіцца пекла, ды і рай яму асабліва не цікавы. Усё гэта ад таго, што ў нашай свядомасці пра гэтыя дзве рэчаіснасці існуюць трывалыя стэрэатыпы. Гэтыя стэрэатыпы падказваюць нам, што неба і пекла - гэта нейкія даўнія і ўжо зусім не актуальныя казкі ці легенды. Пекла нам малюецца, як мноства рагатых і хвастатых чарцей з віламі і катламі, а неба, як аблокі з натоўпам сонных анёлаў ў белых і даўгіх вопратках. Ці сумна ў небе?

Што ж такое неба, рай? Вось як пра гэта гаворыць навука Каталіцкай Царквы: «Жыць на нябёсах — гэта «быць з Хрыстом». Выбраныя жывуць «ў Ім», але яны там захоўваюць і, больш таго, знаходзяць сваё ўласнае імя: Бо жыццё - гэта быць з Хрыстом: дзе Хрыстос, там і жыцьцё, там і валадарства» (Катэхізіс Каталіцкай Царквы (ККЦ) 1025).

«Як! І гэта ўсё?» - быць можа здзівіцеся вы. Магчыма вы чакалі больш падрабязны аповяд. Аднак апостал Павел папярэджвае нас: «не бачыла таго вока і ня чула вуха, і ня ўзыходзіла тое ў сэрца чалавека, што Бог падрыхтаваў, тым хто любіць Яго» (1 Кар 2, 9).

«Быць з Хрыстом» - вось ключ да разумення таго, чым з'яўляецца неба. Давайце даследуем нашы ўзаемаадносіны з Госпадам. Калі гэтыя адносіны існуюць, значыць мы ўжо дакрануліся да таямніцы раю.

У рай трапляюць усе, хто памёр у ласцы і сяброўстве з Богам. Аднак, калі гэтае сяброўства было азмрочана грахом, які зрэшты не парваў сяброўскі саюз, то такі чалавек праходзіць ачышчэнне, каб «здабыць святасць, неабходную для ўступленне ў радасць нябесную» (ККЦ 1030).

Такі працэс ачышчэння, такі стан чалавека каталіцкая Царква называе «чысцец». Вучэнне пра чысцец заснавана на словах Ісуса, які кажа, што калі хто скажа блюзьнерства на Духа Святога, то не даруецца яму ні ў веку гэтым, ні ў будучыні (параўнай Мц 12, 31-32). Зыходзячы з гэтага сцвярджэння, мы можам зрабіць выснову, што некаторыя грахі могуць быць адпушчаныя у веку гэтым, а некаторыя ў будучыні.

У Бібліі, у другой кнізе Маккавейской чытаем, што народ Ізраільскі моліцца за памерлых: «Такім чынам, усе праславілі праведнага Судзьдзю Госпада (...), і звярнуліся да малітвы, просячы, хай будзе цалкам прабачаны зроблены імі грэх» (2 Мак 12, 41-42а ). Гэтыя вершы даюць нам падставу верыць, што пасля смерці некаторыя людзі знаходзяцца ў такім стане, калі нашы малітвы за іх могуць ім дапамагчы. Вось такі стан Каталіцкая Царква і называе чысцам.

Я хачу падкрэсліць і развеяць некаторыя памылкі: чысцец гэта не нешта трэцяе, прынцыпова адрозны ад пекла і неба. Чысцец - гэта тое, што папярэджвае рай, гэта і ёсць ужо ягоная частка. З чысца нельга трапіць у пекла, але, ачысьціўшыся, уступіць у паўнату неба.

«Нельга прымусіць любіць»

Мы можам увайсці ў рай, злучыцца з Богам толькі ў тым выпадку, калі свабодна абралі любоў да Яго. Любоў да Бога спазнаецца па ўчынках чалавека. Усім вядома, што немагчыма прымусіць чалавека пакахаць, ці палюбіць. Тое ж самае правіла дзейнічае ва ўзаемаадносінах паміж Богам і чалавекам. Той, хто не хоча быць з Богам у гэтым жыцці, не будзе з Ім і пасля сваёй смерці. Пекла - гэта вечнае жыццё чалавека без Бога. У Катэхізісе Каталіцкай Царквы чытаем, што пекла - гэта «стан канчатковага самавыключэння са ўзаемаадносін з Богам» (ККЦ 1033).

Такім чынам, што нам варта ведаць аб пекле? Дазвольце мне падсумаваць сённяшнія разважанні некалькімі сказамі:

1. Пекла існуе.
2. Пекла - гэта не месца, але стан вечнага існавання чалавека без Бога.
3. У пекла пасля сваёй смерці трапляюць тыя, хто памёр ў стане смяротнага граху.
4. Галоўная мука пекла ў тым, што чалавек асуджаны на вечнае расстанне з Богам.

Добрыя навіны

Сябры! Я не абраў тэму неба і пекла для гэтай перадачы, каб каго-небудзь напалохаць. Святое Пісанне і вучэнне Каталіцкай Царквы, сцвярджаючы існаванне пекла, заклікае нас толькі ўзяць адказнасць за сваё жыццё на сябе. Рай або пекла, дарагія сябры, мы выбіраем самі кожны дзень, тут і цяпер.

Японская прыпавесць распавядае пра самурай, які прыйшоў да мудраца і запатрабаваў, каб б той паказаў яму неба і пекла. Настаўнік адказаў: «Такому дурню, як ты, я не збіраюся нічога паказваць». Самурай раз'юшыўся і агаліў меч, каб засячы старога. «Вось тут пачынаецца пекла» - спакойна заўважыў мудрэц. Воін зразумеў, што настаўнік выканаў ягоную просьбу і быў уражаны ягонай мудрасцю. Ён ўклаў меч у похвы і пакланіўся, просячы прабачэньня. «А тут пачынаецца рай» - адгукнуўся стары.
Што можна дадаць да гэтай прыпавесці? Толькі гэта: давайце па жыцці рабіць правільны выбар!

Вось і ўсё, сябры. Нагадваю э-мэйл нашай перадачы «З сэрцам у кантакце», на які вы можаце даслаць вашыя лісты з пытаннямі [e-mail] З вамі быў а. Андрэй Буйніч. Да хуткай сустрэчы.