Ernest Koliqi lindi në Shkodër me 20 Maj 1903, në një familje te njohur patriotike.
Shkollën e filloi në vendlindje, për ta përfunduar më 1921 në Bergamo dhe në Milano
të Italisë, ku kreu studimet e mesme. I përgatitur me njohuritë më të përparuara të
kohës, u kthye menjëherë në Shqipëri ku, dy vjet me pas, së bashku me Atë Anton Harapin
dhe Nush Topallin, themeloi gazetën "Ora e Maleve". Në vitin 1924 mori pjesë në
shoqërinë patriotike "Bashkimi", themeluar nga Avni Rustemi. Për t'i shpëtuar forcave
zogiste, emigroi pesë vjet në Jugosllavi. U rikthye në Shqipëri më 1929 dhe filloi
punën si mësues në Vlorë e në Shkodër. Më 1937 u diplomua në universitetin e Padovës
me tezën "Epika popullore shqiptare". Më 1939 u emërua ministër i arsimit. Mblodhi
në kabinetin e tij studiuesit dhe shkrimtarët më të spikatur, me të cilët zhvilloi
një veprimtari mjaft të dendur. Më 1944 u largua në Itali, ku u emërua drejtues i
Institutit të Studimeve Shqiptare, krijuar më 1957 nga vetë Koliqi, në vend të katedrës
së gjuhës shqipe pranë Universitetit La Sapienca të Romës. Më 15 janar 1975
vdiq në shtëpinë e tij në Romë, i nderuar nga e gjithë bashkësia shqiptare në mërgim,
por i mohuar nga vendi i tij. U varros në Romë. Pra, Ernest Koliqi klasiku
i fundit i brezit letrar të viteve '30, mbylli sytë përgjithmonë 36 vjet më parë në
shtëpinë e tij të thjeshtë, në Fiano Romano (Romë), i dënuar të rrinte larg Shqipërisë
me akuzën si bashkëpunëtor i fashizmit. Vdiq me dëshirën e zjarrtë, të paplotësuar,
të kthehej rishtas në Shkodër, të dëgjonte prapë kambanat e Kishave, të shkelte përsëri
në pragun e shtëpisë së moçme të Koliqëve në lagjen Gjuhadol. Të gjitha këto dëshira
i shprehu me frymëzim të jashtëzakonshëm në poezinë "Bijës sime", botuar në ‘Shêjzat’,
që tingëllon si Testament poetik Krahas ndihmesës së tij në fushën e publicistikës
e të arsimit, Ernest Koliqi njihet si prozator, poet, përkthyes, kritik, studiues
i letërsisë. Revista “Shêjzat”, rreth së cilës mblodhi emrat më të shquar të diasporës,
mbetet një monument i vërtetë i publicistikës shqipe. E nisi krijimtarinë me vjersha,
të cilat i botoi në gjuhën italiane, në të përjavshmen studenteske "Noi giovani" të
Bergamos. Gjatë mërgimit në Jugosllavi, botoi poemthin "Kushtrimi i Skanderbeut" me
përmbajtje patriotike; më 1929, "Hija e maleve" e më 1935 "Tregtar flamujsh", kushtuar
jetës në Shkodër. Me vlerë të madhe është edhe përkthimi i: "Poetëve të mëdhaj
të Italisë". Më pas botoi "Kangjellat e Rilindjes" (1959) dhe romanin "Shija e bukës
së brume” (1960), ku ndjehet fuqimisht malli i mërgimtarit për tokën e vet. Meritoi
medaljen e artë të Shoqërisë "Dante Aligheri"; “Yllin e artë për merita të shkollës";
ishte anëtar efektiv i Akademisë së Mesdheut", Anëtar nderi i qendrës ndërkombëtare
për studimet shqiptare në Palermo etj. Pak vjet më parë arbëreshët e Frashinetos,
duke dashur të nderojnë kujtimin e Ernest Koliqit dhe të vënë në dukje kontributin
e jashtëzakonshëm që dha në studimin e traditave arbëreshe, i vunë emrin e tij Shkollës
së tyre të mesme shtetërore. Vepra e tij, e ribotuar disa herë në Shqipëri dha jashtë
saj, vijon të ndiqet me interesim të madh nga lexuesi. A mund t'i mohohet Koliqit
të madh kryevendi që zë në letërsinë shqipe? Në 32-vjetorin e vdekjes, Ernest Koliqi
riduket në kujtesën e atdheut të vet me atributet e shkrimtarit, themeluesit të tregimit
modern shqiptar, poetit, romancierit, eseistit, përkthyesit, gazetarit, dramaturgut,
mbledhësit dhe studiuesit të palodhur të folklorit, veprimtarit të shquar në fushën
e politikës e të kulturës së shekullit XX brenda e jashtë Atdheut. Do të duhej,
prandaj, shumë hapësirë dhe kohë për të ndriçuar plotësisht figurën e tij vigane,
pa harruar se është edhe vëllai i kardinalit të parë shqiptar, Mikel Koliqit. Po mjaftohemi,
për shkak të mungesës së kohës, të kujtojmë vetëm një nga poezitë e Koliqit, në të
cilën ndjehet fuqimisht gjithë malli për vendlindjen, që nuk mundi ta shihte sa qe
gjallë e nuk po e shikon as për së vdekuri, në sa trupi i tij do të mund të pushojë
në paqe vetëm kur të rikthehet në Shkodrën, mëngjeset e së së cilës i kujton kështu:
Shkodra
në mëngjese
Kendojnë bashkë në mengjese pesë kumbonare, kendojnë në
ajri mbi Shkoder ende fjetë: mbi Maranaj qet vetllen kureshtare agimi e hjedh
në liqe synin e qetë.
Perhapë lajmin e zgjimit rrezja e parë të parat përshëndetje
dridhen në heshti të letë, e shpejt në at lavdi dielli, qi e veshë fare Shkodra
kumbon me zane, zhurmë e jetë.
E ai diell prendvere i ri shprazet në shtepija udha
e lulishta tue ngjallë ngjyra e shkendija, tue mbshtjellë gjithshka si nji tis
ari, i hollë:
skaj në skaj si lum gzimi tue rreshqitë në syt e vashave,
qeshë, e mbush me dritë kaçurrelat e tyne kur shkojnë në shkollë.
Lutja
e Dëshprueme
Ju qi keqas t’vorrosun keq flêni nder murrâna mbi shpate
t’pjerrta a n’pyje, n’breg deti ase n’breg lumi, deshmor‘, q’êmën t’lavdishem keni
thadrue n’gojdhâna, nën dhé me gjak t’uej t’rîmun idhnín nuk u a shuen gjumi.
Ju
qi n’vorre t’vetmueme keq flêni e nuk pushoni e as deka varrz e shtatit nuk thau
as nuk u a mbylli, qi éshtnat vrik ju dridhen kur del nji zâ nga pylli, a kur
nji zhapllim‘ hapash përbrî murân’s ndëgjoni,
ju qi n’mesime fisnike t’lahutës
jeni rritun, ju qi burrnín jetike e patët si mësuese, ju qi lirín kreshnike
zgjedh‘ e kishi per nuse, ju qi n’mprojen e nderit botën keni çuditun,
sot
n’murrâna t’harrueme kërkoni kot pushim: ju qi epopé t’panjoftun shkruet me gjakun
e kuq, plot vrumulisje n’eshtna rrini tue bluem idhnimin, fatosa orzez, për
flîjen e jetës q’u shkoi huq.
U rrzuet tue rrokun armën dhe rrzue me jue fisi; ato
q’atdheut i kjené ndër mote gardh çeliku, porzmat vigâne t’ueja, jo, nuk i mposhti
anmiku por mâma e fatit, mâma qi befas mbi né krisi.
N’heshtim t’natës shqiptare
s’ndëgjihet kund zâ njerit, prân‘ votres s’fikun nânat n’vaj nuk e njomin bukën, por
me sy t’papërlotun plot shkndija mnije, strukën tue prit‘ furín ahmarrse qi t’thej‘
t’prîmunt e mnerit.
Jo váj por gjâm e ahté prej pyjesh sjell jehona, zhumhura
e rrebtë e lumit kushtrim zâ-mbytun ngjanë, shpirtnat errson e ballet vrugon, ndiell
mort zezona q’atdheut palcet gjallnuese mâ t’mshefta po i a thanë.
O Perëndí,
na tokën pranuem qi Ti na fale, n’tê tash tridhet‘ qindavjeta na u end e ndershme
jet, jetuem m’kto troje t’vobta, n’kto brigje t’thata e t’shkreta, ngujve larg
botës tjetër tue ruejtun dhên mbi male.
Me mzi strehueme trupin nga shiu e
brshni e marrdha, n’kasolle e stane t’brishta qi shpërthejshin duhínat, pa dijt‘
qejfet e holla, pa dijt‘ ç’janë miradinat, pa njoft‘ doket e lmueta të kombeve
fatbardha.
E, pra, t’ushqyem n’kto gryka me bukë kollomoqe Qi e zbutshin
n’új të kronit, s’lypshim kurrgjâ mâ shum, sepse bylmet na kishin nji lirí t’thjsht‘,
t’pashoqe, qi me hiret e veta na e bânte gjakun t’lum.
Nânat me qumsht‘
të pastër andjen n’shpírt t’on‘ dikojshin Me fluturue si shqipe në qiell t’nderit
shqiptar, n’flak t’dokeve m’u kndellun e n’zjarrm t’buzmit bujar, qi kobin e
zvetnimit nga votra na e largojshin.
O Perendí, ndër shekuj ûja buzën na e
zverdhi, shpesh u errem pa hângër bukën m’e ruejt‘ për fmín e mitun q’ish n’e
rritun, por n’qe ‘i mik né shpín na msyni, ia vûm para at buk mikut kur erdhi.
Pse
kshtu na e randon jetën me dhunë e me krajata? Lírin e dy gisht nderi n’shtek t’ballit:
s’kishim tjetër: kto dy të mira zbritshin vobeksín t’on‘ të vjetër. Po pse,
o i Lumi i Qiellvet, na i rrmbeve kto dhurata?
Vegimi i Laures - Françesko
Petrarka
Ky sonet , ashtu si shume te tjere , i kushtohet vashes me emrin
Laura,qe Petrarka e njohu ne rini dhe qe vdiq e re.Vegimi i saj i shfaqet ne vetmine
e natyres dhe ai nis te kuvendoje me te.
Me ndie zogjt tue pingrue,a flladin
n'vere tue luejtun ambelsisht neper t'njomat flete, a prej nje bregu t'lulezuem
e t'blere me m'ardhe nje shushuritje ujnash t'qete
ku rrij n'mendim dashnije
e shkruej,athere shof Ate,qe na e fali Qielli vete, e dheu e mshefi,e i duket
zemres s'mjere se t'fshameve Ajo iu gjegj si t'ish prap n'jete.
"Deh,perse
veten po don keshtu m'e shkri, - me thote tane dhimbje, - e loten e deshprueme si
lume po e derdh prej syve mbushe me idhni?
Per mue mos qaj.pse m'bani t'lume edhe
t'perjetshme,e keta syte e mi kur t'ngjau se i mbylla, i çela n'drite t'amshueme."