Rekord të rinjsh të papunë në botë. Frenojnë ekonomitë e SHBA-ve, Kinës dhe BE-së
(13.08.2010 RV)Organizata Ndërkombëtare e Punës jep alarmin: të rinjtë e papunë
në botë kanë arritur shifrën rekord prej 13,1%. Numri është rritur me 8 milion, duke
e çuar shifrën e përgjithshme në mëse 81 milion. Vajzat kanë më vështirësi në gjetjen
e punës në krahasim me djemtë. Ndërkaq, pas të dhënave negative të ekonomisë së SHBA-ve
dhe të Kinës, frenon edhe Evropa. Banka Qendrore Evropiane bën të ditur se zona e
euros ngadalëson zhvillimin, për shkak të papunësisë e të rishikimit të bilanceve,
ndërsa inflacioni rritet. Të dëgjojmë opinionin e ekonomistit italian Xhakomo Vaçiago,
pedagog në Universitetin Katolik të Milanos: Janë tre realitete
shumë të ndryshme. Kina del nga një bum i jashtëzakonshëm në 12 muajt e mëparshëm.
Qe qeveria kineze ajo, që e frenoi ekonominë, pasi po rritej pak si tepër. Amerika
nuk arrin të rifitojë ritmin e mëparshëm: SHBA-të kanë një ekonomi, që varet nga konsumi
e derisa të mos zgjidhet problemi i papunësisë, së krijuar nga ndërmarrjet që kanë
barazuar bilancet duke pushuar nga puna, zhvillimi do të jetë i vështirë. Prandaj,
paradoksalisht, ndërmarrjet amerikane fitojnë, por ekonomia nuk shkon përpara, pasi
kërkesa e brendshme, për shkak të papunësisë, është e ulët. Evropa është një realitet
krejt tjetër. Italia e Gjermania, në veçanti, po eksportojnë shumë në të gjithë botën,
prandaj ndërmarrjet e tyre po përmirësohen. Duke mos pushuar shumë njerëz nga puna,
kriza është shkarkuar mbi të rinjtë, pasi në Evropë nuk janë marrë në punë forca të
reja e shumë nga ata me kontratë të përkohshme tani janë rrugëve. Pra, kemi problemin
e të rinjve që nuk gjejnë punë, pasi është preferuar të mbrohen prindërit. Kështu,
në Evropë, rritja ekonomike është modeste, por ndërmarrjet më të mira e kanë marrë
veten tashmë. Ç’duhet bërë për t’u dhënë shpresë të rinjve? Duhet reformuar
tregu i punës, duke i mbrojtur njëlloj të gjithë njerëzit, pavarësisht nga mosha,
përndryshe, nëse ruhet puna e etërve, mbesin bijtë pa punë. Kjo është drama në Itali,
por edhe në Evropë. Pak punëtorë 50 vjeçarë kanë humbur vendin, por bijtë e tyre po.
Duhet reformuar tregu i punës, që prindërit të mos jenë të detyruar të mbajnë bijtë
e papunë, edhe kur bëhen 30 vjeç. Cilat janë perspektivat për kapërcimin e
plotë të krizës? Kemi një mal me borxhe të viteve të kaluara: borxhe të tepërta,
si në ekonominë private, veçanërisht në Amerikë, ashtu edhe në ekonominë publike,
sidomos në Evropë. Prandaj, duhet privilegjuar kursimi dhe zhvillimi: të kursejmë,
të investojmë, t’u lejojmë njerëzve të marrin pjesë në fitimet, që vijnë nga kursimet
e tyre e pak nga pak, t’i lajmë borxhet e vjetra, ashtu siç bëhet pas një lufte. Në
fakt, vitet e fundit kemi humbur pikërisht një luftë ekonomike. Larja e borxhit publik
duhet të jetë objekt i politikave afatgjata, 20 vjeçare, e jo 3 vjeçare.