Françeskani Atë Konrad Gjolaj është një nga emrat që rrallë e kurrë përmenden ndër
mjetet zyrtare të komunikimit; një nga njerëzit për të cilët nuk kujtohet kush, kur
debatohet pati apo s'pati disidencë në Shqipërinë e diktaturës, një nga ata që nuk
figurojnë në vitrinat e librarive. Por kjo nuk mund ta shlyejë emrin e tij e të atyre,
që flijuan jetën për t'i qëndruar besnikë Krishtit! Edhe në mos u kujtofshin mbi tokë,
besimtarët janë të sigurtë se emrat e tyre janë të shënuar me gërma ari në Librin
e madh, të amshuar të qiellit, ku shkruan e shlyen vetë dora e Zotit. Një prej
këtyre emrave po kujtojmë sot: Atë Konrad Gjolajn, që ndërroi jetë dhjetë vjet më
parë në Kuvendin Françeskan të Gjuhadolit në Shkodër. Jeta e tij, filluar më 2
janar 1918 në Velipojë, është simbol sa i dhimbshëm, aq edhe i lavdishëm i rrugës
që përshkoi shumica e meshtarëve katolikë shqiptarë, dëshmi e gjallë se në Shqipërinë
e diktaturës komuniste pati disidencë të fuqishme, në emër të idealeve të pavdekshme
të Fesë e të Atdheut. Nxënës i një gjermani të kulturuar, që derdhi gjakun në
e për tokën shqiptare, bir në shpirt i së cilës ishte, Don Alfons Trackit, Atë Konradi
eci besnikërisht në gjurmët e mësuesit martir. Ishte vetëm 25 vjeç kur u ngjit në
elterin e bazilikës së Shën Gjonit në Lateran, që njihet si katedralja e Romës, për
të kremtuar Meshën e parë, për ta vijuar pastaj misionin në Atdhe, ku më 1947 u arrestua
vetëm pse ishte rregulltar françeskan. I përgatitur me kulturën e përgjithshme
më të gjerë të kohës në Liceun "Illyricum" në Shkodër dhe më pas në Universitetin
“Antonianum” të Romës, ku u doktorua në drejtësi kanonike, ai diti të mbronte idealet
fetare e atdhetare me dinjitet të pashoq e aftësi të rralla juristi, para gjyqit farsë
të komunistëve, drejtuar nga gjykatës të përgatitur ndër kurse kundër analfabetizmit,
në duar të të cilëve qenë partia e pushteti, drejtësia e vetë jeta e qytetarëve të
ndershëm e të pafajshëm. Në vend që të lirohej me admirim për mbrojtjen e jashtëzakonshme
që nxirrte në dritë pafajësinë e tij, duke fajësuar gjykatësit, për Atë Konradin nisi
udha e kryqit, kalvari i një populli e vendi, ku drejtësia nuk ekzistonte. Rrugën
e jetës së tij, sa të mundimshme, aq të lavdishme, që e përfundoi si sot dhjetë vjet,
na e la trashëgim në shkrimet e botuara ndër faqet e revistës "Hylli i Dritës" dhe
në atë që e quajti "vepra eme e mbrame" në librit e tij me kujtime "Çinarët".