Թէեւ բոլորովին առողջ
չէ տակաւին, բայց 1843ին, բոլոր ամառը ուխտաւորներու խուժումը չի դադրիր: Վարդապետը քիչ
ժամանակ միայն կրնայ տրամադրել իր ժողովուրդին: Ինքզինք յանցաւոր կը զգայ եւ աւելի քան
երբեք անարժան ժողովրդապետ ըլլալու եւ իր պարտականութիւնները անթերի կատարելու: Կը խորհի
թողուլ Արսը: Սակայն այդ օրերու օգնութիւնը կը վայելէ մերձաւոր գիւղի քահանային՝ Տէր
Անթուան Ռէմոնին:
Սեպտեմբեր 1834ին սպառած է թէ ֆիզիքապէս եէ թէ բարոյապէս: Կ’ուզէ
Տարտիլի՝ իր հօրենական տունը երթալ եւ նախ հանգչիլ Ֆրանսուա եղբօր քով եւ յետոյ իր հրաժարականը
խնդրել եպիսկոպոսէն:
Շատ անգամներ յայտնած է իր հրաժարելու փափաքը, բայց Գերպ.
Տեվի չլսելու եկած է: Այս անգամ Վիաննէ նոր ծրագիր մը ունի, զոր կը վստահի Տէր Ռէմոնի
եւ անոր օգնութիւնը կը խնդրէ: Ժողովրդապետական պատասխանատուութիւնը չունենալու համար
կը խնդրէ հովիւն ըլլալ Ս. Աստուածամօր փոքրիկ ուխտատեղիի մը: Տէր Ռէմոն յանձն կ’առնէ
այս նամակը եպիսկոպոսին տանիլ եւ պատասխանը բերել:
Եւ Տէր Վիաննէ կ’որոշէ Տարտիլի
մեկնիլ գիշերանց, որ իր ժողովուրդը եւ ուխտաւորները արգելք չըլլան երթին:
Սեպտ.
11ին վայրկեան մը Նախախնամութեան տունը կ’երթայ ցտեսութիւն ըսելու տնօրէնուհիին եւ կը
խնդրէ որ գաղտնի պահէ իր դիտաւորութիւնը:
Յաջորդ առտու ժամը մէկը ատենները կը
մեկնի: Սակայն արդէն քանի մը հոգի իրեն կը սպասեն եկեղեցւոյ դուռը. ասոնք կը փորձեն կեցնել
զինք եւ ձայն կու տան բարեկամներու, որոնց մէջ է նաեւ Ժան Բերթինան դաստիարակը: Բայց
ժողովրդապետը լաւ կը դիմադրէ ու կը մեկնի: Բերթինան գիտնալով անոր տկարութիւնը, կ’ընկերանայ
անոր: Ճամբորդութիւնը երկար եւ յոգնեցուցիչ է: Եղբօր մօտ հասնելուն, ժան Մարի ալ չի դիմանար.
վատ կը զգայ եւ անկողին կ’իյնայ:
Յաջորդ օրը Տարտիլի ուրախութեան մէջ է, մինչ
Արս՝ սուգի մատնուած: Իրեն ընկերացող դաստիարակը հազիւ Արս վերադարձած, տեղեակ պահեց
օրդ. Տէ Կարէնին: Ան, անմիջապէս Տարտիլի փութաց քանի մը ուխտաւորներու հետ:
Իսկ
Տէր Վիաննէ ինքզինքը գտածին պէս Տարտիլի եկեղեցին իջաւ եւ սկսաւ խոստովանցնել եւ սպասել
Գերպ. Տեվիի պատասխանին:
Տէր Ռէմոն կրցաւ հասնիլ եպիսկոպոսին: Սա նախընտրեց որ
Տէր Վիաննէ Արս վերադառնայ հազիւ կազդուրուած: Տէր Ռեմոն դարձաւ Տարտիլի, ուր կացութիւնը
վատ է. Ֆրանսուա Վիաննէ, թէեւ ուրախ է եղբայրը հիւրընկալած ըլլալուն համար, բայց դժգոհ
է, որ տունը լեցուած է հետաքրքիրներով:
Զարմանալի բան, այդ բոլոր նեղացուցիչ հետաքրքիներուն
մէջ կան Արսի երիտասարդներէն 23 հոգիներ, որոնք եկած են իրենց սէրը յայտնելու իրենց հովիւին:
Ինք կը խորհէր թէ աւելի որբանոցի աղջիկներուն վստահութիւնը շահած է, քան տղոց եւ սակայն
ահա կայտառ երիտասարդները հոս են, իրեն թեւ ու թիկունք: Շատ մխիթարուեցաւ: