O znaczącej roli Kościoła w budowaniu kultury niezależnej w latach 80. rozmawiają
na Jasnej Górze naukowcy różnych ośrodków w Polsce. Konferencja „Kościół a kultura
niezależna” wpisuje się w edukacyjny projekt Instytutu Pamięci Narodowej: Rok Kultury
Niezależnej. Spotkaniu zorganizowanemu także przez Jasnogórską Fundację pro Patria
towarzyszy wystawa dokumentująca artystyczny i wydawniczy ruch przykościelny oraz
ludzi Kościoła, bez których drogi Polski do wolności byłyby niemożliwe.
Dr
Jan Żaryn z warszawskiego oddziału IPN podkreślił, że choć twórcy w trudnych latach
stanu wojennego szukali w Kościele tylko wolnej przestrzeni, to otrzymali znacznie
więcej: „Znaleźli się w przestrzeni sakralnej i odnaleźli samych siebie. Bardzo dużo
było w tym czasie tego wielkiego wchodzenia w głębię chrześcijaństwa, które spowodowało,
że sami artyści mieli coraz więcej do powiedzenia odbiorcom w świątyniach i sami stawali
się bogatsi”.
Dyrektor katowickiego IPN, Andrzej Drogoń, powiedział, że w tym
mrocznym okresie polskiej historii Kościół pełnił rolę Ojczyzny: „On grupował i konsolidował,
on otaczał bezpośrednią opieką wszystkie środowiska, które miały wpływ na kształtowanie
kultury”.
Kultura niezależna w Polsce odegrała ogromną rolę w przemianach historycznych,
jakie zaszły w całej Europie. Przełamywała w czasach PRL monopol państwa na zawłaszczanie
idei, prawdy i informacji. Największym mecenasem kultury niezależnej stał się Kościół
katolicki.