20. rocznica wznowienia stosunków dyplomatycznych Polski i Stolicy Apostolskiej
17 lipca mija 20 lat od wznowienia stosunków dyplomatycznych Polski i Stolicy Apostolskiej.
W wyniku tego porozumienia po 50 latach przerwy do Warszawy mógł przybyć nuncjusz
apostolski – został nim abp Józef Kowalczyk. Utworzono też ambasadę polską przy Watykanie.
Wznowienie
stosunków dyplomatycznych poprzedziło przyjęcie przez Sejm 17 maja 1989 r. ustawy
regulującej stosunki prawne między Kościołem i Państwem, a także istotne przemiany
polityczne i społeczne w kraju. Wieloletnie rozmowy pomiędzy przedstawicielami Stolicy
Apostolskiej i episkopatu oraz rządu zostały uwieńczone 17 lipca 1989 r.
„Pasterze
Kościoła w Polsce wraz z całym społeczeństwem katolickim witają z wielką radością
wiadomość o wznowieniu z dniem 17 lipca 1989 r. – we wspomnienie liturgiczne bł. Jadwigi
Królowej – stosunków dyplomatycznych między Polską a Stolicą Apostolską. Dzień ten
zostanie zapisany w historii Kościoła i Państwa Polskiego jako doniosły” – czytamy
w oświadczeniu episkopatu wydanym w dniu przywrócenia stałego poselstwa papieskiego
w Polsce.
Jednocześnie biskupi przypomnieli, że stosunki dyplomatyczne między
Polską a Stolicą Apostolską mają bardzo dawną tradycję. Do Polski, niemal od zarania
jej historii, przybywali legaci papiescy na synody, którzy składali też wizyty na
dworze królewskim. Stosunki te zostały zinstytucjonalizowane w 1555 r. Wówczas w Polsce
została ustanowiona nuncjatura apostolska, jedna z najstarszych na świecie. Rok później
rozpoczął w niej działalność pierwszy stały nuncjusz apostolski w Polsce Luigi Lippomano.
Kontakty z Watykanem nie były utrzymywane w czasie zaborów. Zostały odbudowane w 1919
r., wkrótce po odzyskaniu niepodległości przez Państwo Polskie. Jej działanie zostało
ponownie przerwane w wyniku II wojny światowej. Po 1945 r. nuncjusz apostolski nie
mógł już wrócić do Warszawy.
Po zakończeniu II wojny światowej Watykan i episkopat
Polski przez wiele lat podejmowały wysiłki na rzecz normalizacji stosunków między
Kościołem a państwem i między Polską a Stolicą Apostolską. Z inicjatywy kard. Stefana
Wyszyńskiego, prymasa Polski, rozpoczęto spotkania strony rządowej i kościelnej, a
5 sierpnia 1949 r. zainaugurowała działalność Komisja Mieszana (dziś Komisja Wspólna
Przedstawicieli Rządu RP i Konferencji Episkopatu Polski). Jednym z głównych tematów
jej prac, zwłaszcza w latach 80., było wznowienie stosunków dyplomatycznych Polski
i Watykanu.
Pierwsze oficjalne kontakty między Stolicą Apostolską a ówczesnym
rządem PRL nawiązano w 1971 r. Trzy lata później podpisano „Protokół” ustanawiający
stałe kontakty robocze pomiędzy rządem polskim i Stolicą Apostolską. Paweł VI w maju
1978 r. oznajmił prymasowi Polski kard. Stefanowi Wyszyńskiemu wolę wysłania do Warszawy
stałego przedstawiciela w charakterze delegata apostolskiego; decyzja ta została następnie
potwierdzona przez Jana Pawła I – o czym przypomina w liście z 11 kwietnia 1989 r.
do prymasa Polski kard. Józefa Glempa Jan Paweł II. W przededniu przywrócenia stosunków
dyplomatycznych Papież wyjaśniał także, że „obecność przedstawiciela Stolicy Apostolskiej
w danym kraju, zwłaszcza katolickim, jest zwyczajną formą reprezentowania, na sposób
stały, Biskupa Rzymu w Kościołach partykularnych, a także wobec państw i władz świeckich”
(co określa KPK, kan. 363, paragraf 1). Jan Paweł II mówił o tym wcześniej w trakcie
swojej trzeciej pielgrzymki do Ojczyzny, w przemówieniu do Konferencji Episkopatu
Polski 14 czerwca 1987 r.
Pierwszym po II wojnie światowej nuncjuszem apostolskim
w Polsce został mianowany 26 sierpnia 1989 r. ks. Józef Kowalczyk. Sakrę biskupią
przyjął 20 października 1989 r. w Rzymie z rąk Jana Pawła II. 6 grudnia 1989 r. w
Warszawie nowy nuncjusz apostolski w Polsce złożył ówczesnemu prezydentowi Wojciechowi
Jaruzelskiemu listy uwierzytelniające.
Z kolei pierwszym w okresie powojennym
ambasadorem RP przy Stolicy Apostolskiej został mianowany Jerzy Kuberski, ówczesny
szef zespołu ds. stałych kontaktów między rządem i Stolicą Apostolską. Listy uwierzytelniające
złożył Ojcu Świętemu 5 października 1989 r. Obecnie ambasadorem Polski przy Watykanie
jest Hanna Suchocka.