(19.2.2009 RV)Më 19 shkurt përkujtojmë 130 vjetorin e lindjes të atdhetarit
të flaktë, politikanit të pakorruptueshëm, studiuesit, shkrimtarit dhe publicistit
të shquar të Rilindjes Shqiptare, laikut katolik Luigj Gurakuqit. Është vështirë ta
përmbledhësh në pak fjalën figurën e tij vigane! Luigj Gurakuqi, shembull i jashtëzakonshëm
në jetën kombëtare e politike shqiptare, lindi në një familje të njohur shkodrane
më 19 shkurt 1879. Nxënës i Kolegjës Saveriane të Etërve Jezuitë, ai u rrit në
mjedisin e Shkodrës katolike me frymën e përkushtimit "Për Fé e Atdhé", përkushtim
që e thelloi më tutje ndërsa vijonte studimet në Shën Mitër Korone në Itali, ku pati
fatin të ishte nxënës i De Radës. Bëri emër në shtypin shqiptar si publicist e poet
me pseudonimet Jakin Shkodra dhe Lekë Gruda. Shkrimet e tij publicistike u botuan
në "Albaninë" e Konicës, në “Kalendarin Kombëtar", në "Drita" e organe të tjera të
shtypit të kohës. Vjershat e Luigj Gurakuqit tashmë janë përmbledhur në një vëllim
të vetëm, që përfshin edhe studimin "Vargnimi në gjuhën shqipe", një nga sprovat e
para të studimit të metrikës shqipe. Botoi edhe shumë tekste shkollore. Qe anëtar
i shoqërisë "Bashkimi", pjesëmarrës në Kongresin e Manastirit, Drejtor i parë i Normales
së Elbasanit, krahu i djathtë i Ismail Qemalit në ngritjen e Flamurit kombëtar në
Vlorë më 28 nëntor 1912. Pas krijimit të shtetit shqiptar, u ul në postin e ministrit
të arsimit, prej nga i dha jetë Komisisë Letrare. Mori pjesë edhe në Konferencën e
Paqes në Paris. Antizogist i flakët, tribun i popullit, "gojëmjaltë e zemërhekur",
pas fitores së Zogut u arratis në Bari të Italisë, ku këtë "Vigan liberator" e vranë,
sepse - siç shkruan bashkëluftëtari i tij i ngushtë, Fan Noli: "E deshi Shqipërinë,
kur s'e deshnin/ E qau, kur e qeshnin/ E veshi, kur e çveshnin". E Shqipëria
e asaj kohe s'i dha as varr - për hor! Ndërsa sot eshtrat e tij prehen pas një truall
të lënë pas dore , në atë që njihet si varreza e dëshmorëve, në rrugën që të çon nga
Shkodra në Rrencë. Por shkruan Gurakuqi në kryeveprën e vet poetike "Qindresa": "Veç
një qëllim i naltë të ban me durue/ e zemrën ta forcon/ ndër kundërshtime s'vyen kurr
me u ligshtue/ Mjer ai që nuk duron!".