Հայկական Երաժշտութիւն - Հայկական երաժշտութեան վարպետները
Սպիրիդոն Մելիքեան
Սպիրիդոն Մելիքեան ծնած է Վաղարշապատ – այժմու Էջմիածին – 1880-ին.1902-ին, աւարտելէ
ետք իր ուսումները Գէորգեան Ճեմարանին մէջ, դասաւանդած է նոյն դպրեվանքին մէջ մինչեւ
1905, ըլլալով Կոմիտաս Վարդապետի օգնական խմբավար։ Ապա մեկնած է Պերլին եւ 1905-1908
աշակերտած է Ռ. Շմիթի, ուսումնասիրելով երաժշտութեան տեսութիւնն ու պատմութիւնը, ինչպէս
նաեւ խմբավարութեան արուեստը. Կը մշակէ նաեւ իր ձայնը եւ կը դառնայ Շուշի, ուր 1908-1909
կ՛ուսուցանէ երաժշտութիւնը թեմական դպրոցին մէջ ու կը խմբավարէ տեղւոյն երգչախումբը։
1909-1921
կը դասաւանդէ Թիֆլիսի Ներսիսեան դպրոցին մէջ, զգալիօրէն բարձրացնելով մակարդակը երաժշտութեան
եւ խմբական երգեցողութեան։ Նոյն քաղաքին մէջ շատ մը դասախօսութիւններ կատարած է եւ հրատարակած
է երգեցողութեան վերաբերեալ արժէքաւոր դասագրքեր։
1921-ին կ՛անցնի Երեւան եւ մայրաքաղաքի
զանազան դպրոցներուն մէջ` կը դասաւանդէ երաժշտութիւնը։ 1924-էն մինչեւ իր մահը դասախօս
եղած է Երեւանի Գոնսերվաթորիային մէջ եւ խմբավարած է զանազան երգչախումբեր, տալով յաջող
համերգներ Երեւանի եւ Մոսկուայի մէջ։ Իրեն կը պարտինք նաեւ շատ մը ժողովրդական երգերու
կորուստէ փրկութիւնը, անոնց նօթագրութեամբ եւ դաշնաւորումով։
Ձեռնարկած է նաեւ
հսկայ աշխատութեան մը, Ուրուագիծ հայ երաժշտութեան պատմութեան, որ հրատարակուած է իր
մահուընէ ետք միայն։ Սպիրիդոն Մելիքեան մահացած է Երեւանի մէջ, 4 մայիս 1933-ին։
Իր
գործերը
Անդրանիկ ստեղծագործութիւնն է Աղթամար Պալլէթը, սիմֆոնիք նուագախումբի
համար, ըստ Յովհաննէս Թումանեանի վիպակին։
Ժողովրդական երգերու հաւաքածոներ ունի,
որոնց բառերը առնուած են հայ բանաստեղծներու գրութիւններէն, ինչպէս զոր օրինակ Աւետիք
Իսահակեանի բանաստեղծութիւններէն. Առաջին հաւաքածոներէն մին է Մեներգներ եւ խմբերգներ
որոնցմէ մի քանին նշանաւոր դարձած են. Քելեր ցոլեր, Ծամթել, Թխկոնդայ, եւայլն։
Ունի
ուրիշ հաւաքածոյ մը, Շիրակի երգեր անուան տակ, հրատարակուած 1917-ին, Տէր Ղեւոնդեանի
մասնակցութեամբ։ Ունի նաեւ երկու հատորով` Հայ ժողովրդական երգեր եւ պարեր, հրատարակուած
իր մահուընէ ետք` 1949-52-ին։
Իր աշակերտներէն` Գարտաշեանի Վանայ ժողովրդական
երգերը հրատարակած է յառաջաբանով, 1927-28-ին։ սակայն անգնահատելի կերպով սատարած է հայ
երաժշտութեան, հրատարակելով 1931-ին Կոմիտաս Վարդապետի Ազգագրական ժողովածուն, որը այլապէս
յաւերժ կորած պիտի ըլլար։
Յիշեք նաեւ իր կարեւոր գրութիւններէն, երաժշտութեան
պատմութեան եւ ընդհանուր տեսութեան վերաբերեալ.
Յունական ազդեցութիւնը հայ երաժշտութեան
տեսականի վրայ, 1914-ին։
Հայ ժողովրդական երգի Կամմաները, 1930-ին։
Կոմիտասի
ստեղծագործութիւնների անալիզը, 1932-ին։
Եւ ինչպէս վերը յիշեցինք` Ուրուագիծ հայ
երաժշտութեան պատմութեան շատ հետաքրքրական ուսումնասիրութիւնը, հրատարակուած յետ մահու,
1935-ին։