Tưởng niệm Đức Thượng Phụ Alexis II, Cố Giáo Chủ Giáo Hội Chính Thống Nga

Một số nhận định của ông Dimitri Vlasov, Giám đốc thông tấn ”Tin Vui” của Liên Bang Nga, về Đức Thượng Phụ Alexis II Cố Giáo Chủ Giáo Hội Chính Thống Nga

Ngày mùng 5-12-2008 Đức Thượng Phụ Alexis II, Giáo Chủ Giáo Hội Chính Thống Liên Bang Nga đã qua đời hưởng thọ 79 tuổi. Đám táng Đức Thượng Phụ đã do Đức Tổng Giám Mục Kiril, đặc trách ngoại vụ của Tòa Thượng Phụ Matscơva chủ sự trong nhà thờ Chúa Kitô Cứu Thế. Nhà thờ này đã bị Stalin phá hủy, nhưng đã được cố tổng thống Boris Eltsin xây lại và là biểu tượng cho sự hồi sinh của Giáo Hội Chính Thống Nga thời hậu cộng sản.

Hơn 200 vị gồm các Thượng Phụ, Tổng Giám Mục và Giám Mục chính thống trong phẩm phục mầu trắng vây quanh Đức Alexis II nổi bật trên mầu áo chùng đen của các linh mục trưởng và các linh mục cũng như tu sĩ nam nữ chính thống. Hiện diện trong thánh lễ an táng có tất cả giới lãnh đạo của các Giáo Hội Chính Thống khác, bắt đầu là Đức Thượng Phụ Bartolomaios I, Giáo Chủ danh dự toàn Chính Thống Giáo. Phái đoàn Tòa Thánh do Đức Hồng Y Walter Kasper, Chủ tịch Hội Đồng Tòa Thánh hiệp nhất các tín hữu Kitô, hướng dẫn. Cũng có phái đoàn của các Giáo Hội Tin Lành. Ngoài ra còn có các cấp lãnh đạo chính trị các quốc gia có truyền thống chính thống như Serbia, Armenia và Bielosussia bên cạnh tổng thống Medvedev và thủ tướng Vladimir Putin cùng các phu nhân Svetlana và Ludmila.

Giảng trong thánh lễ Đức Tổng Giám Mục Kiril nói: “Đức Alexis II để lại cho chúng ta một Giáo Hội rất khác với Giáo Hội người đã thấy. Nó đã yếu ớt khi người nhận nhiệm vụ chăm sóc nó, và người đã trao lại cho chúng ta một Giáo Hội mạnh mẽ trong tất cả sức mạnh tinh thần của nó”. Đức Tổng Giám Mục Kiril cũng nhắc đến các nỗ lực của Đức Alexis II trong việc củng cố Giáo Hội Chính Thống Nga cho tới chỗ hiệp nhất với Giáo Hội Chính Thống Nga tại hải ngoại vào năm 2007. Đức Tổng Giám Mục Kiril cũng bênh vực các khía cạnh gây tranh luận liên quan tới Đức Cố Thượng Phụ và nêu bật các dấn thân của người đối với hòa bình và hòa hợp bên trong Liên Bang Nga cũng như bên ngoài. Người tôn trọng các các Cộng Hòa mới độc lập với Liên Bang Nga và kêu gọi tín hữu chính thống trung thành với các giá trị truyền thống chung của Giáo Hội.

Tuy nhiên các nhân vật chính trong đám táng Đức Alexis II là dân chúng và tín hữu chính thống. Hàng chục ngàn tín hữu đã đến viếng thi hài Đức Cố Thượng Phụ nằm trong quan tài mở nắp, mặt che tấm voan mầu trắng và có cuốn Kinh Thánh trên ngực. Lúc 8 giờ sáng ngày mùng 9-12-2008 trong các nhà thờ chính thống toàn Liên Bang Nga đã có các thánh lễ cầu hồn cho Đức Alexis II. Mặc dù trời mưa đã có 10.000 người đến tham dự thánh lễ an táng Đức Cố Thượng Phụ, nhiều người phải đứng bên ngoài nhà thờ. Linh mục trưởng Dimitri Smirnov, đã nhắc tới con số hơn 30.000 nhà thờ chính thống đã được Đức Alexis II xây cất, và số các tu viện từ 18 đã tăng lên 700.

Các Thượng Phụ khác đã thay phiên nhau đọc các đoạn Phúc Âm bằng nhiều thứ tiếng khác nhau không phải là tiếng Slave. Các nghi thức kết thúc với lễ nghi chào từ biệt người qúa cố trước khi đậy nắp quan tài. Tổng Thống Medvedev đứng cầu nguyện lâu trước thi hài Đức Alexis II. Thủ tướng Putin vuốt tay Đức Cố Thượng Phụ. Từ nhà thờ Chúa Kitô Cứu Thế quan tài Đức Alexis II được rước vòng quanh nhà thờ rồi đi ngang qua thủ đô Matscơva để tới nhà thờ Hiển Linh, nơi Đức Cố Thượng Phụ được an táng theo ước muốn của người. Nhà thờ này đã luôn luôn được mở cửa cả dưới thời cộng sản, và chính tại đây Đức Alexis II đã cử hành thánh lễ nhậm chức Giáo Chủ Chính Thống Nga. Đã có 6.000 cảnh sát được huy động để giữ gìn an ninh trật tự cho các lễ nghi an táng kéo dài hơn 7 giờ đồng hồ.

Sau đám táng Đức Cố Thượng Phụ, Giáo Hội Chính Thống Liên Bang Nga bắt đầu thời gian chuẩn bị bầu vị Thượng Phụ mới. Ngày mùng 7-12-2008 Thánh Công Nghị đã bầu Đức Tổng Giám Mục Kiril của giáo phận Smolensk và Kaliningrad làm nhiếp chính, trong khi chờ đợi bầu vị Tân Thượng Phụ trong vòng 6 tháng tới đây.

Đức Tổng Giám Mục Kiril sinh trưởng tại San Pietroburgo, năm nay 62 tuổi. Năm 1970 Linh Mmục Kiril được chỉ định làm bí thư của Đức Tổng Giám Mục Nikodim, và năm sau đó được cử làm đại điện Tòa Thượng Phụ Chính Thống Matscơva cạnh Hội Đồng Đại Kết các Giáo Hội Kitô. Năm 1976 người được tấn phong Giám Mục giáo phận Wyborg kiêm phụ tá giáo phận San Pietroburgo. Năm 1984 Đức Cha Kiril được chỉ định trông coi giáo phận Smolensk và năm 1989 giữ chức ngoại vụ của Tòa Thượng Phụ Matscơva, đặc trách liên lạc với các Giáo Hội khác. Đức Tổng Giám Mục Kiril cũng là tác giả của 200 tác phẩm vừa sách vừa các bài khảo luận, và hiện là một trong các ứng viên có nhiều triển vọng kế vị Đức Alexis II nhất.

Sau đây chúng tôi xin gửi tới qúy vị và các bạn một số nhận định của ông Dimitri Vlasov, Giám đốc thông tấn ”Blagoviest Info - Tin Vui” của Liên Bang Nga, về Đức Thượng Phụ Alexis II Cố Giáo Chủ Giáo Hội Chính Thống Nga, và tương quan đại kết, đặc biệt với Giáo Hội Công Giáo.

Hỏi: Thưa ông Vlasov, là quan sát viên tên tuổi nhất của Giáo Hội Chính Thống, ông có cảm tưởng gì đối với số tín hữu đông đảo đến kính viếng thi hài Đức Cố Thượng Phụ Alexis II và tham dự đám táng của người?

Đáp: Tôi đã rất ngạc nhiên trước số người tham dự đông đảo như vậy. Đã không có ai ngờ trước được sự kiện này. Riêng tôi, thì tôi có ấn tượng rất tích cực đối với Đức Cố Thượng Phụ, không phải chỉ vì chúng ta thường có thói quen nói tốt về những người đã qua đời, mà thực sự là như thế. Khi Đức Alexis II được bầu làm Thượng Phụ Giáo Chủ Giáo Hội Chính Thống Mastcơva và toàn nước Nga hồi năm 1990, người đã không phải là một nhân vật được biết đến, và cũng khó mà hình dung được những gì người có thể làm. Thật ra, Đức Alexis II đã phải đương đầu với một tình hình hoàn toàn mới lạ, và phải đối phó với các thách đố khó khăn đã thử thách sự hiệp nhất của Giáo Hội Chính Thống. Nhưng Đức Thượng Phụ đã thành công và tránh cho Giáo Hội Chính Thống Nga khỏi bị chia rẽ và xâu xé. Dĩ nhiên trong một vài trường hợp Đức Alexis II đã tỏ ra qúa e dè và thận trọng.

Hỏi: Ông muốn ám chỉ điều gì vậy?

Đáp: Tôi muốn ám chỉ tương quan chặt chẽ của Đức Thượng Phụ với quyền bính chính trị. Theo tôi nghĩ đáng lẽ ra Đức Alexis II đã phải có thái độ phê bình nhiều hơn đối với chính quyền Nga mới phải. Nhưng đây là một vấn đề phức tạp có các gốc rễ lịch sử rất sâu đậm, và nó không chỉ liên quan tới Đức Thượng Phụ Alexis II mà thôi.

Hỏi: Trong bài giảng thánh lễ an táng Đức Thượng Phụ Alexis II, Đức Tổng Giám Mục Kirill đã nói rằng Đức Alexis II đã hướng dẫn một Giáo Hội rất yếu ớt, và người đã trao ban cho nó một sức mạnh lớn lao, và khiến cho nó trở thành hữu hình. Đây là một gia tài đòi hỏi nhiều dần thân, có đúng thế không thưa ông?

Đáp: Dưới thời cộng sản Giáo Hội đã bị giản lược thành một ”ghetto” sống co cụm đóng kín trong chính mình. Thế rồi tự do đã tới, nhưng cùng với sự tự do cũng có các cám dỗ. Ngày nay đương nhiên là Giáo Hội Chính Thống mạnh mẽ hơn trước nhiều. Nhiều người đã tái khám phá ra bí tích Rửa Tội và lãnh nhận phép Thánh Tẩy. Nhưng họ đã không thay đổi cuộc sống bao nhiêu. Họ nói rằng họ là tín hữu chính thống, cũng giống như họ khẳng định họ là người Nga, thế thôi. Tôi tin rằng trên bình diện phẩm chất, lòng tin của tín hữu chính thống đã mạnh mẽ hơn khi có các cuộc bách hại. Trong qúa khứ dưới chế độ cộng sản vô thần ít người tự xưng mình là tín hữu, vì ai dám nói mình là Kitô hữu, thì phải trả giá rất là mắc mỏ. Ngày nay là tín hữu thì dễ dàng hơn nhiều, nhưng lại kém sâu sắc và ít có tính cách định đoạt hơn. Con đường mà Giáo Hội Nga phải đi còn dài lắm.

Hỏi: Thời hậu Đức Thượng Phụ Alexis II sẽ như thế nào thưa ông?

Đáp: Nó tùy thuộc nơi sự kiện ai sẽ là người được bầu lên kế vị Đức Alexis II. Nhưng nhất là nó tùy thuộc các hoàn cảnh mà người kế vị phải đương đầu. Tôi xin đơn cử một thí dụ: Đức Thượng Phụ Pimen, vị Giáo Chủ cuối cùng của Giáo Hội Chính Thống Nga thời Liên Xô, đã rất là bảo thủ, nhưng người đã phát triển được một sinh hoạt đại kết rất mạnh mẽ. Đức Thượng Phụ Alexis II đã là người cởi mở hơn, nhưng với người Giáo Hội Chính Thống Nga đã khiến cho chương trình đại kết bị giảm sút rất nhiều.

Hỏi: Theo giáo sư cuộc đối thoại với Tòa Thánh Vaticăng sẽ có được vài bước tiến triển hay không?

Đáp: Tôi tin là có. Nhưng tất cả sẽ xảy ra, mà không có các vết rách. Cả khi Đức Tổng Giám Mục Kirill có trở thành Thượng Phụ đi nữa, thì người cũng sẽ không thể có các vội vã bất thình lình được. Đức Kiril đã thường bị tấn công vì các thái độ cởi mở của mình. Và nếu Đức Kiril muốn củng cố uy tín của người, thì phải làm sao chinh phục được sự đồng thuận của cánh bảo thủ trong hàng Giám Mục Chính Thống Nga.
 
Hỏi: Thế thì có gì thay đổi đối với cộng đoàn công giáo Matscơva hay không thưa ông?

Đáp: Đã có rất nhiầu thay đổi trong tương quan giữa hai bên. Từ khi Đức Cha Paolo Pezzi được chỉ định làm Tổng Giám Mục đặc trách giáo đoàn công giáo Matscơva, thì bầu khí đã được cải tiến rất nhiều. Người ta thấy Đức Cha Pezzi có các tâm tình rất huynh đệ đối với các tín hữu chính thống. Đây là điều ai cũng nhận thấy, kể cả các tín hữu chính thống thường có thái độ nghi ngờ nhất giữa chúng tôi cũng nhận ra điều đó.

(Avvenire 10-12-2008)

Linh Tiến Khải