Lasgush Poradeci: “Gjergj Fishta lirik: Shkëmb i tokës dhe Shkëmb i shpirtit shqiptar”.
(12.11.2008 RV) Fragmente nga studimi ... Në këtë gjuhë mashkull, me
të cilën është ndërtuar (lirika e Fishtës) dyke hedhur gur përmi gur dhe shkëmb përmi
shkëmb stili elementar i Fishtës, ay pat shprehur një ton të ri të zemrës i cili,
me valën kur e kur minore, të përgazëshme ose hirplote, qëndron si në diskordancë
kundrejt karakterit përgjithësisht të rreptë të poezisë së tij. Me një butësi dhe
njomësi fjalësh, me një tingëll këngëtor, ay na ka shfaqur regëtimën e fshehtë për
ne të engjëjve fluturakë që e rrethonin, dyke i-a prekur me gishtrinj prej rezesh
djelli, ndonëse rrallë, gamën e kordhëzave të holla të lirës. Dhe këtë butësi dhe
njomësi gjithnjë të shfaqur me fjalën plot, me pamjen reale, me fytyrat konkrete që
shihen me sy e preken me dorë: Vasha e Nazaretit vjen lart prej shkretëtire ndaj Jordanin,
dyke lëshuar përqark hiret e saj të përendishme. Një krahasim i vetëm, fizik, na fut
çuditërisht në këtë atmosferë qiellore:
Ngjitej pervujtë, si fjolla e tymit
t’kemit; (Gurrave të Jordanit)
ose na
jep soditjen e fshetësirës së natës me yje:
E ju, ‘dhe, hyj t’shkelzyeshem,
qi pr’ empirit Permallshim tue fërfllue me dritë t’kullueme, Porsi
sy Zotit, vreni m’sharte t’nirit; (Nji gjamë
desprimit!...) ... Se ç’efekte tonaliteti të ëmbël shpirtëror Fishta nxjerr
prej krahasimeve realiste, del në sy më mirë nga shembëllesa tipike më e bukur dhe
më e përsëritur prej tij, atje ku e përngjet flamurin kombëtar me krahun e Engjëllit
të Zotit ose me një pjesë të robes së Perëndisë:
Porsi fleta e Ejllit t’Zotit Po
rreh Flamuri i Shqypnís; (Hymni i Flamurit Kombtár)
Nisë
me u valvitë si fleta e kerubinit, Si njaj skundilli i petkut t’Perendís:
(“In hoc signo vinces”)
Fishta e ka veshur lirizmën e tij të vërtetë si tërë
kryeveprën epike në një stil thelbësisht origjinal të shkulur për rrënje nga trupi
dhe nga truri i racës, dyke fituar me këtë atavizmë artistike gjithë të drejtat e
përjetësisë ndaj Kombit - anasjelltas dyke i dhënë Kombit privilegjin e mburrjes dhe
të mbështetjes së kurdoherëshme mi Këngëtorin e math të fateve të tija!
Lasgush
Poradeci, Vepra 2, Onufri, 1999, fq. 47, 48, 68