Wenecja: polski akcent na konferencji o architekturze, sztuce i liturgii
Architektura i sztuka sakralna mają stać w służbie konkretnej wspólnoty, pomagając
jej przeżywać wiarę w danej sytuacji i warunkach. Liturgia nie powinna polegać na
jakimś nieustannym „nadążaniu za wiernymi”, próbując zaoferować im możliwość „pójścia
na Mszę” jakkolwiek i gdziekolwiek. Architektura i sztuka mogą współpracować z liturgią
tylko wtedy, gdy twórcy będą mieć poczucie sacrum, a Kościół będzie umiał należycie
formułować wymagania pod ich adresem. Takie stwierdzenia można było usłyszeć w dniach
7-8 listopada w Wenecji podczas sympozjum „Sztuka, architektura, liturgia. Zestawienie
europejskich doświadczeń”. Międzynarodowe spotkanie przygotowano pod auspicjami Konferencji
Episkopatu Włoch.
Podczas dwudniowej konferencji zebrano i przedyskutowano
różne aspekty zaproponowanego tematu: od problemu brzydoty, dysfunkcjonalności i asakralności
współczesnych kościołów po kwestię masowych celebracji polowych w przypadkowych przestrzeniach;
od kameralnej architektury parafialnych kaplic w krajach zlaicyzowanych po wielofunkcyjność
świątyń wznoszonych np. w Polsce.
Przykład naszego kraju pojawił się
zresztą w Wenecji nieprzypadkowo. Referat na ten temat wygłosił ewangelicki teolog
i znawca architektury sakralnej Marcus Nitschke wskazując społeczno-integracyjną funkcję
kościołów wybudowanych w Polsce w okresie komunizmu. Wynikało to nie tylko z masowości
polskiego katolicyzmu, ale także z jego uwarunkowań historyczno-społecznych, związanych
z oporem przeciwko totalitaryzmowi. Świątynia prezentuje się więc jako miejsce możliwie
obszerne, choć na ogół zaprojektowane według tradycyjnych wzorców. Austriacki prelegent
podkreślił też rolę tzw. gospodarczego systemu, w jakim powstawały współczesne kościoły
w Polsce. Umożliwiało to z jednej strony lepsze wykorzystanie istniejących w terenie
możliwości, a z drugiej włączało bezpośrednio wiernych, którzy licznie angażowali
się w budowę. W ten sposób uruchomiono niezwykle dynamiczny proces, dzięki któremu
w latach 1971-1989 powstało w Polsce ok. 3 tysięcy kościołów.