Boże Ciało po hiszpańsku

Dostojne i różnokolorowe arcybractwa w procesji w Toledo, taniec paziów w Sewilli, walka Grzechów z Cnotami, czyli dobra ze złem, przed Najświętszym Sakramentem w Camuñas czy przepiękne karoce w Kadyksie – to tylko przykłady bogatych tradycji związanych ze świętem Bożego Ciała w Hiszpanii. Święto religijne łączy się ściśle z elementami świeckimi i wiekowymi zwyczajami. W 1991 roku Boże Ciało zostało przeniesione oficjalnie na niedzielę. Wywołało to jednak sprzeciw w wielu miejscowościach... i w wielu zostało przywrócone. W niektórych, jak w np. w Toledo, są teraz dwie procesje: w czwartek i w niedzielę.

Pierwsze wiadomości o obchodach święta Bożego Ciała w Hiszpanii pochodzą już z VI wieku, choć więcej szczegółów podają dopiero kodeksy z XI wieku. W roku 1301 Boże Ciało zostaje wprowadzone w diecezji Tarragony jako święto obowiązujące – kilka lat wcześniej, zanim papież Jan XXII ustanowił je dla całego Kościoła.

Celebracja Bożego Ciała, której głównym elementem jest procesja z Najświętszym Sakramentem, szybko rozprzestrzeniła się po całej Hiszpanii, dostosowując się do lokalnych zwyczajów i tradycji. W niektórych miejscowościach nabrała dużych rozmiarów, łącząc tradycje religijne ze świeckimi. Procesje w takich miastach, jak Toledo, Camuñas, Barcelona, Granada, Sewilla, Kadyks czy Walencja stały się sławne w całym Królestwie Hiszpanii. Szczególnie teatralnego charakteru nabrały procesje w XVII wieku. Oprócz czci Najświętszego Sakramentu przedstawiały sceny walki dobra ze złem, postacie świętych, sceny z życia Jezusa. W wielu przypadkach autorami rzeźb byli znani artyści.

Z Hiszpanii obchody święta Bożego Ciała szybko dotarły do Ameryki Łacińskiej, gdzie wielka religijność ludów połączyła się bogatym kolorytem miejscowych tradycji. Zasłynęło szczególnie Cusco w Peru oraz Santana de Parnaíbo w Brazylii.

Od samego początku rady miejskie odgrywały istotną rolę w przygotowaniu celebracji Bożego Ciała. Przyznawano na nie specjalne sumy oraz różne przywileje. Z biegiem czasu procesje ubogacały się nie tylko o kolejne elementy religijne, ale także świeckie, jak karoce, tancerze, pazie czy bractwa rzemieślników.

Jedna z najsłynniejszych procesji ma miejsce w Toledo. Szczególnego znaczenia nabrała od chwili, kiedy miasto stało się siedzibą prymasa Hiszpanii. Kilka dni przed świętem mieszkańcy zaczynają przyozdabiać ulice, którymi przejdzie procesja, oraz katedrę. Na balkonach pojawiają się różnokolorowe gobeliny, kobierce, jedwabne zasłony, proporce i flagi. Ulicę przykrywa rodzaj muślinowego baldachimu. Zewsząd dolatuje zapach rumianku, rozmarynu czy mięty, które mieszkańcy umieszczają wzdłuż trasy procesji. Z kolei katedra przystraja się na te dni w przepiękne XVII-wieczne flamandzkie arrasy.

W przeddzień święta poszczególne arcybractwa przyjmują nowych członków oraz wręczają medale osobom zasłużonym. Na ulicę wychodzą grupy muzyków, którzy zachęcają do wzięcia udziału w uroczystościach. Około godz. 23:00 szlakiem procesji przechodzi specjalna grupa, która sprawdza laską o wymiarach monstrancji, czy przypadkiem nie ma żadnych przeszkód.

Centrum procesji Bożego Ciała stanowi XVI-wieczna bezcenna monstrancja, wykonana z polecenia kard. Cisnerosa, którą można zobaczyć w skarbcu katedry w Toledo. Jej autorem jest znany złotnik Enrique de Arce. Do wykonania blisko trzymetrowej monstrancji użyto ponad 180 kg srebra i 20 kg złota, nie licząc drogocennych kamieni. Podczas procesji wieziona jest na specjalnie przygotowanej podstawie.

Procesja trzyma się ściśle określonego protokołu, który nawiązuje do reguł sprzed ponad 300 lat. Przed monstrancją kroczą arcybractwa – im starsze, tym bliżej monstrancji; za nią władze regionalne i miejskie. Procesję otwiera XVI-wieczny krzyż, za którym idą – przybrani w barwne, czerwone szaty – tzw. „infanzones”, czyli szlachta z pobliskiej miejscowości Illescas. Za nimi kroczą – w niebieskich szatach – Kawalerowie Mozarabscy, tzn. ci, którzy udowodnili swoje chrześcijańskie pochodzenie, zwłaszcza podczas panowania arabskiego, lub zajmują się badaniami nad epoką mozarabską w Toledo. Kolejna grupa to Rycerze Świętego Grobu. Ubrani w białe szaty, stanowią Gwardię Honorową Prymasa Hiszpanii. Za nimi idą Rycerze Bożego Ciała, do których należą wybitne osoby ze świata Hispanomeryki oraz Instytutu Kultury Hiszpańskiej. Ubrani są w charakterystyczne zielone szaty i białe kryzy. Tuż przed monstrancją kroczą dzieci, które przyjęły I komunię. Z kolei tuż za monstrancją idzie kardynał, a za nim władze autonomii Castilla La Mancha, burmistrz Toledo wraz radą oraz regionalne samorządy.

Wielogodzinna procesja jest nie tylko wyrazem wiary, ale także przypomnieniem chrześcijańskich korzeni Hiszpanii. Jest to szczególnie widoczne w Toledo, mieście trzech kultur: chrześcijańskiej, żydowskiej i arabskiej.

Świętowanie Bożego Ciała nie kończy się wraz z procesją. Lokalne rady miejskie zwykle organizują koncerty i zabawy ludowe, które trwają do późnych godzin nocnych. W przypadku Granady – cały tydzień.


M. Raczkiewicz CSsR, Madryt