Nhận định của Linh Mục Samir Khalil Samir về cuộc đối thoại giữa Kitô giáo và Hồi
giáo
Một số nhận định của Linh Mục Samir Khalil Samir, dòng Tên, về cuộc đối thoại giữa
Kitô giáo và Hồi giáo
Trong thời gian qua đã có nhiều khóa họp được tổ chức
nhằm mục đích đẩy mạnh cuộc đối thoại giữa Kitô giáo và Hồi giáo. Điển hình như khóa
họp thứ 6 giữa Hội Đồng Tòa Thánh đối thoại liên tôn và Trung tâm đối thoại liên tôn
thuộc tổ chức Văn hóa và liên hệ Hồi giáo Teheran Iran. Khóa họp diễn ra tại Roma
kéo dài 3 ngày và đã kết thúc hôm 30-4-2008.
Chủ tọa khóa họp có Đức Hồng
Y Jean Louis Tauran, Chủ tịch Hồi Đồng Toà Thánh đối thoại liên tôn và tiến sĩ Mahdi
Mostafati, Chủ tịch tổ chức Liên hệ và văn hóa Hồi giáo. Mỗi phái đoàn gồm 7 người,
và 3 chuyên viên của mỗi bên đã lần lượt trình bầy về các vấn đề ”đức tin và lý trí
trong Kitô giáo và Hồi giáo”, ”đức tin và lý trí trước hiện tượng bạo lực”.
Trước đó trong các ngày từ mùng 3 đến mùng 5 tháng 3 cũng đã có cuộc họp sơ bộ giữa
hai phái đoàn Tòa Thánh và phái đoàn Hồi giáo tại Roma. Ngày 13-10-2007 138 giới chức
Hồi giáo đã gửi thư ngỏ cho Đức Thánh Cha Biển Đức XVI và giới lãnh đạo các Giáo Hội
Kitô yêu cầu bắt đầu một cuộc đối chiếu giữa hai bên, khởi sự từ đề tài Thiên Chúa
duy nhất và giới răn mến Chúa yêu người. Ngày 19-11-2007 Đức Hồng Y Tarcisio Bertone
Quốc Vụ Khanh cho biết Đức Thánh Cha đã chấp thuận lời đề nghị. Qua thư trả lời do
Đức Hồng Y ký Đức Thánh Cha không quên hay giảm thiểu các khác biệt giữa Kitô giáo
và Hồi giáo, cũng như chỉ định một lãnh vực chung cho hai bên là việc tôn trọng phẩm
giá của mỗi một người, hiểu biết khách quan niềm tin của người khác, chia sẻ kinh
nghiệm tôn giáo và thăng tiến sự tôn trọng và chấp nhận nhau giữa các người trẻ. Sau
cùng Đức Thánh Cha mời 138 giới chức hồi giáo tham dự một cuộc họp tại Vaticăng.
Ngày 12-12-2007 hoàng thân Ghazi bin Muhammad bin Talal, thủ lãnh nhóm 138 giới chức
hồi giáo nhận lời và cho biết gửi 3 đại diện hồi giáo tham dự cuộc họp sơ bộ vào đầu
tháng 3.
Sau đây chúng tôi xin gửi tới qúy vị một số nhận định của Linh Mục
Samir Khalil Samir, dòng Tên, về cuộc đối thoại giữa Kitô giáo và Hồi giáo. Cha Samir
sinh trưởng tại Ai Cập, nhưng từ 22 năm nay sống tại Beirut, thủ đô Libăng và dậy
khoa Hồi giáo học tại đại học thánh Giuse. Năm 2006 cha đã được Đức Thánh Cha Biển
Đức XVI mời diễn thuyết tại Castel Gandolfo trong cuộc gặp gỡ Đức Thánh Cha tổ chức
hằng năm với các cựu sinh viên của người.
Tuy là cuộc họp đầu tiên nhưng thật
ra cuộc họp sơ bộ hồi đầu tháng 3 vừa qua đã chỉ có mục đích đề ra một số đề tài để
thảo luận trong tương lai, vì trong nội bộ Hồi giáo có nhiều khuynh hướng và cảm quan
khác nhau.
Hỏi: Thưa cha, có một loại ý niệm nào đó
về đối thoại hướng tới chỗ để trong
ngoặc những gì chia rẽ, và chỉ nhấn mạnh trên những gì kết hiệp thôi. Đây có
phải là ý nghĩa lập trường của Tòa Thánh được
Đức Hồng Y Bertone trình bầy trong thư trả lời cho 138 giới chức
Hồi giáo hay không?
Đáp: Lập trường của Tòa Thánh đã rất là rõ
ràng trong thư trả lời: phía Kitô giáo hiểu biết và không giảm thiểu các khác biệt
giữa hai bên, nhưng như là tín hữu Kitô và hồi giáo chúng ta có thể nhìn những gì
liên kết chúng ta. Đây là một lập trường thực tế và có lý: khi đối thoại cần phải
nhìn người đối thoại trong sự hoàn toàn của họ, chứ không tưởng tượng chúng ta thích
họ phải như thế nào. Tôi xin đơn cử một thí dụ: nếu tôi nói rằng Hồi giáo rất qúy
trọng Đức Giêsu, coi Ngài là một ngôn sứ lớn và Kinh Coran kể lại các phép lạ Ngài
làm, thì tôi nói lên một điều đúng, nhưng mà phiến diện. Thật thế, tôi cũng phải nói
thêm rằng Kinh Coran tố cáo các tín hữu Kitô là đã nâng Đức Giêsu lên phẩm giá Thiên
Chúa, đã chế tạo ra Chúa Ba Ngôi, và đã xuyên tạc các Phúc Âm. Đức Thánh Cha Biển
Đức XVI mời gọi chúng ta đi vào chiều sâu, chứ đừng dừng lại phần tích cực và đừng
để cho điều tiêu cực kìm hãm chúng ta: đó là đối thoại trong sự thật.
Hỏi:
Thưa cha trong số những điểm chung, theo cha, đâu là những
điểm mà sự đối chiếu có thể giúp tiến lên?
Đáp: Việc tôn trọng phẩm giá của mỗi một người chắc chắn là yếu tố quan trọng
nhất, vì nó là nền tảng của sự chung sống và luân lý. Sự cởi mở mới đây của Đức Tổng
Giám Mục Cantebury đối với việc đưa các yếu tố luật Sharia của Hồi giáo vào trong
xã hội Anh, là con đẻ của ý tưởng cho rằng mỗi người có thể được phán xử từ niềm tin
tôn giáo của mình, trong khi phải tái khẳng định rằng tất cả mọi người đều phải tôn
trọng các nguyên tắc được chấp nhận một cách phổ quát và không thể vi phạm, như phẩm
giá con người. Và bên trong khẳng định này cũng có cả sự tự do tôn giáo nữa. Và tự
do tôn giáo bao gồm khả thể theo một tôn giáo khác với tôn giáo mà một người được
giáo dục sống. Đây là đường gân hở rất đau đớn trong thế giới hồi giáo, trong đó ai
rời bỏ đạo Hồi thì bị tố cáo là phản bội và có nguy cơ bi giết, bị bách hại hay bị
kỳ thị.
Hỏi: Như thế chỉ khẳng định rằng chúng
ta tin vào một Thiên Chúa duy nhất và vào tình yêu đối với tha
nhân, như khẳng định trong bức thư ngỏ của 138
học giả Hồi giáo không thôi, là không đủ, có phải thế không thưa
cha?
Đáp: Đó là một khẳng định quan trọng, nhưng phải được lồng
khung trong hoàn cảnh cụ thể, nếu không nó sẽ có nguy cơ chỉ là một lời cầu mong mơ
hồ. Yêu thương tha nhân một cách cụ thể có nghĩa là gì? Tôi có thể yêu thương kẻ thù
không? Tôi có thể yêu thương người tội lỗi, đã phản bội luật Chúa không? Tôi có thể
yêu thương người đã đổi đạo, người đã chối đạo không? Đó là những câu hỏi không phụ
thuộc, mà chúng ta phải trả lời.
Hỏi: Thưa cha, còn có một
nút thắt nền tảng khác mà thư của Tòa Thánh nhắc tới: đó là sự
cần thiết hiểu biết một cách khách quan tôn giáo của người khác.
Điều gì khiến cho sự hiểu biết này là điều có thể làm
được thưa cha?
Đáp: Ngày nay đang thắng thế một sự
hiểu biết đựa trên các kiểu mẫu có sẵn và trên các chờ mong mà người ta nuôi dưỡng
liên quan tới người đối tác. Cần phải thay thế nó bằng một sự hiểu biết dựa trên điều
người khác nói về họ. Trong nghĩa này thì điều nền tảng là coi lại các phỏng chừng
xem chúng là thật hay là những điều dối trá, được chứa đựng trong các sách giáo khoa
Kitô cũng như trong các sách giáo khoa hồi giáo nhằm nuôi dưỡng lòng thù hận, thành
kiến và gieo vãi thuốc độc trên con đường của một cuộc gặp gỡ có thể có giữa hai bên.
Hỏi: Có người đã định nghĩa tài liệu của
138 học giả hồi giáo là gây thất vọng, vì không đối diện với nút thắt
chính đối với Hồi giáo hiện đại: là sự chồng nhập tôn giáo và
chính trị lên nhau. Riêng cha thì cha nghĩ sao?
Đáp: Đây là phản
bác có thể được chia sẻ. Tôi xin lập lại, vấn đề không phải là lý thuyết hóa tình
yêu thương đối với Thiên Chúa và đối với con người, mà đúng hơn là phải hiểu xem làm
sao chúng ta có thể sống chung với nhau mà vẫn khác biệt, và làm sao có thể chấp nhận
sự khác biệt mà không trừ qủy nó nhân danh Thiên Chúa, làm sao có thể yêu thương người
có lập trường đối nghịch với lập trường của tôi. Và đây chắc chắn là một dây thần
kinh bị hở rất đau buốt trong thế giới hồi giáo hiện nay, mà nhiều giới lãnh đạo tôn
giáo đã lên tiếng nhưng lạm dụng lèo lái nó, như đi đến chỗ dùng các câu trong Kinh
Coran để trao ban lý do tôn giáo cho các lập trường chính trị, cho tới chỗ biện minh
cho các vụ mưu sát bằng bom người. Người khác thì lại đi tới chỗ dùng các câu trong
Kinh Thánh để trao ban lý lẽ thần học cho các lập trường chính trị, đến độ biện minh
cho việc chiếm hữu đất đai hay sự cần thiết phải gây chiến với một dân tộc khác.
Hỏi: Tính cách đa điện của những học giả ký tên vào bức thư gửi
cho Đức Thánh Cha - họ thuộc các hệ phái Shiít, Sunnít, Ismailit, sufi thuộc
43 quốc gia khác nhau - có bảo đảm cho sự đồng tình gây
chấn động trong thế giới hồi giáo không, hay vẫn để bỏ
ngỏ vấn đề của một tôn giáo không có một phẩm trật được
thừa nhận một cách phổ quát, thưa cha?
Đáp: Các người ký
tên vào bức thư thuộc 43 quốc tịch khác nhau, nhưng họ không đại diện cho các quốc
gia đó. Nhiều người là các nhân vật có quyền bính và uy tín, nhưng như luôn xảy ra
trong thế giới hồi giáo, họ không thể nói nhân danh một tập thể. Có ai đó nhân danh
Hồi giáo luôn có thể phản bác những điều họ nói. Thế rồi cũng phải nói thêm rằng như
có một vài vị kể lại với tôi: có những vị ký tên vào bức thư mà cũng không đọc để
biết nội dung của thư là gì. Họ tin tưởng nơi uy tín của các người đề nghị mở cuộc
đối thoại này với Kitô giáo, ở đây là nhà vua Giordania. Hỏi:
Như thế có nghĩa là có nhiều lý do cho phép nghi ngờ cuộc đối
thoại này... hay sao thưa cha? Đáp: Chúng ta phải
thực tế, như Đức Thánh Cha yêu cầu. Thực tế và tin tưởng nơi thiện chí của con người
và hoạt động của Chúa Thánh Thần, sẽ soi sáng cho con người. Mặc dù không che dấu
được các khó khăn một cách bình thản, sự mới mẻ của biến cố là điều không thể chối
cãi và cần phải đánh giá cao nó: đây là lần đầu tiên một nhóm các hiền nhân hồi giáo
bầy tỏ sự đồng cảm với Kitô giáo. Và câu trả lời của Tòa Thánh không chỉ là một biên
nhận đơn sơ. Chúng ta hy vọng và chúng ta cầu nguyện để hai bên có thể đồng hành với
nhau trên một đoạn đường. Điều quan trọng không phải là thảo luận một tài liệu, cũng
không phải từ đó soạn ra một tài liệu mới, mà là quyết định gặp gỡ nhau thường xuyên
hơn, ít nhất mỗi năm một lần, để cùng nhau thảo luận các vấn đề cụ thể được chuẩn
bị trước một cách nghiêm chỉnh và có tinh thần trách nhiệm. Phải tạo ra một mối liên
hệ lâu bền, chứ không phải chỉ một cách ngẫu nhiên mà thôi.