Maryja, matka Jezusa, zajmuje w islamie miejsce szczególne.
Jej imię pojawia się w Koranie od najwcześniejszych rozdziałów, tzw. sur mekkańskich,
aż do tych, które zostały objawione Mahometowi pod koniec jego życia w późnym okresie
medyńskim. Maryja jest jedyną kobietą, którą Koran nazywa po imieniu i czyni to aż
34 razy. O wyjątkowości Maryi świadczy również fakt, że Święta Księga islamu nazywa
jej imieniem nawet cały rozdział (surę) dziewiętnasty, a trzeci – poświęca jej rodzinie,
nadając mu tytuł „Rodzina Imrana”. Według tradycji islamskiej Imran był ojcem Maryi,
zaś cała rodzina została wyróżniona przez umieszczenie jej wśród wielkich postaci.
Jako córka Imrana Maryja zostaje wymieniona razem z Abrahamem, Mojżeszem i Aaronem.
Muzułmanie
są zgodni, że Maryja była pozbawiona jakiegokolwiek grzechu i że została ofiarowana
Bogu. O jej narodzeniu dowiadujmy się z krótkiego koranicznego opisu w rozdziale 3,35.
Jej matka – według tradycji Anna (Hanna) – prosi Boga, aby szatan nie miał prawa do
jej dziecka. Znaczenie tej prośby wyjaśnia jeden z hadisów (przekazanych przez Abu
Hurajrę), w którym Mahomet miał rzec, że „każde dziecko, przychodzące na świat, zostaje
dotknięte przez szatana i dlatego wydaje krzyk. Maryja i Jezus pozostali spokojni,
gdyż szatan ich nie dotknął”.
Miejscem dorastania Maryi była świątynia żydowska,
gdzie została oddana na służbę Bogu (3,37). Zachariasz – kapłan świątyni – był zaskakiwany
cudownymi wydarzeniami, które dokonywały się w codziennym życiu Maryi. Postawa jej
całkowitego zaufania Bogu wywarła na starcu ogromne wrażenie. Według tradycji muzułmańskiej
to właśnie Zachariasz przed śmiercią powierzył Maryję opiece Józefa, którego Koran
jednak nie wspomina.
Muzułmanie uważają Maryję za kobietę w szczególny sposób
wybraną przez Boga, który stopniowo przygotowuje ją na matkę Jezusa (3,42-42). Ważną
rolę odgrywa w tym kontekście pierwsza wizyta anioła, który miał uświadomić Maryi,
że jej cudowne narodzenie i wypełnione bojaźnią Bożą dorastanie były symbolicznym
potwierdzeniem tego, że Bóg wybrał ją do realizacji swego planu. Ta poprzedzająca
samo zwiastowanie wizyta anioła była przygotowaniem Maryi do duchowej i cielesnej
czystości, dzięki której mogła począć i narodzić Jezusa. Generalnie uważa się, że
dzięki temu Maryja na zawsze zajęła nadrzędne miejsce wśród wszystkich kobiet. Nie
brakuje jednak wśród egzegetów muzułmańskich takiego stanowiska, które ogranicza jej
wybraństwo do określonego czasu. Na potwierdzenie przytacza się rolę trzech innych,
wielkich kobiet w tradycji muzułmańskiej: Aiszy – żony Mahometa, Hadidży – pierwszej
żony proroka i „matki wierzących” oraz Fatimy – córki Mahometa i Hadidży. (Warto pamiętać,
że szyici jednoznacznie przypisują Fatimie wyższość nad wszystkimi kobietami, w tym
także nad Maryją).
Zwiastowanie, które miało miejsce podczas drugiej wizyty
anielskiej, zostało w Koranie opisane dwukrotnie. Najpierw w surze trzeciej, a następnie
w dziewiętnastej (3,45-47; 19,16-21). W obu przypadkach podkreśla się ogromną moc
Bożego Słowa. Wszyscy egzegeci są zgodni, że Duch przekazujący Maryi wieść, że pocznie
i porodzi syna, to znany w tradycji chrześcijańskiej archanioł Gabriel. To za jego
przyczyną Bóg tchnął w Maryję nowe życie. Udział archanioła w tym wydarzeniu wyraża
dystans, jaki w islamie dzieli Boga i człowieka.
O poczęciu Jezusa Koran mówi
bardzo krótko: „I poczęła go, i oddaliła się z nim w dalekie miejsce” (19,22). Egzegeci
muzułmańscy nie są jednak zgodni we wskazaniu dokładnego miejsca narodzenia Jezusa.
Koran głosi, że odbyło się ono pod palmą, która dała Maryi schronienie i pożywienie,
ale tradycja islamska nie jest jednomyślna co do geograficznego umieszczenia owej
palmy (19, 23-26).
W kontekście narodzenia Święta Księga islamu podkreśla również
fakt, że Maryja zachowała dziewictwo, które wraz z jej czystością stanowi dla muzułmanów
ogromną wartość. Dają temu wyraz w sformułowaniu „Jezus Syn Maryi” (Isa Ibn Marjam),
które odbiega od tradycyjnie używanych zwrotów w formie patriarchalnej (wskazujących
na ojca). Ten zwrot oznacza, że Jezus jest narodzony bez ojca. W islamie przyjmuje
się, że dziewictwo Maryi jest konsekwencją Bożego wybraństwa i jej czystości, a nie
wynika z nadprzyrodzoności jej dziecka.
Szczególne znaczenie ma dla muzułmanów
tzw. oskarżenie Maryi (19,27-34), czyli zarzuty stawiane jej przez rodzinę za niemoralne
postępowanie. Oskarżenie to stanowi tło dla cudownej wypowiedzi nowo narodzonego,
który – ku powszechnemu zaskoczeniu słuchaczy – staje w obronie matki i wskazuje na
siebie jako proroka i sługę Boga. Podkreśla się, że w tej mowie, którą Jezus wygłosił
na początku swego życia, chodziło głównie o odrzucenie atrybutów Synostwa Bożego.
Ponieważ
muzułmanie widzą w Maryi i jej synu Jezusie Boży znak dany całej ludzkości, pozostaje
ona dla nich nieustannym wzorem do naśladowania (21,91; 23,50).