Një faqe e lavdishme e Historisë së Shqipërisë: Kuvendi i Lezhës dhe krijimi i Besëlidhjes
Shqiptare (2 mars 1444).
(02.03.2008 RV)Çlirimi i vendit me kryengritjen e përgjithshme të vitit 1443,
ishte një fitore historike që duhej mbrojtur e çuar më tej. Përvoja e deriatëhershme
shqiptare e ballkanike, sidomos kryengritjet e viteve 30 në Shqipëri, kishin treguar
se fuqisë ushtarake më të madhe të kohës, Perandorisë Osmane, nuk mund t`i bëhej ballë
pa bashkimin e forcave të brendshme politike, ushtarake dhe ekonomike, si dhe pa bashkëpunimin
me vendet e tjera. Prandaj Gjergj Kastrioti-Skënderbeu ndoqi një politikë të brendshme
e të jashtme shumë aktive. Më mirë se kushdo tjetër ai e kuptoi se për shqiptarët
nuk do të kishte perspektiva për mbrojtjen e viseve të lira, duke qëndruar në pozitat
e vjetra, pa kapërcyer copëtimin politik të vendit në një varg zotërimesh të pavarura
dhe pa një bazë organizative të qëndrueshme, e cila do të bashkërendonte burimet njerëzore,
ushtarake e ekonomike të vendit, si dhe gjithë veprimtarinë e zhvilluar në rrafsh
të brendshëm me atë të ndërmarrë në rrafsh ndërkombëtar. Për zgjidhjen e këtyre
detyrave, si hap të parë e të domosdoshëm Skënderbeu gjykoi mbajtjen e një kuvendi
të përgjithshëm, ku të përfaqësoheshin drejtuesit e zotërimeve të pavarura dhe fisnikë
të tjerë të vendit. Për këtë ai zhvilloi paraprakisht me ta takime vetjake, si rrjedhojë
e të cilave u vendos që të mbahej në Lezhë një kuvend i fisnikëve shqiptarë. Kuvendet
krahinore e ndërkrahinore të fisnikëve, të klerikëve apo të pleqve, ishin një traditë
e njohur kombëtare e shqiptarëve e trashëguar ndër shekuj, nëpërmjet të cilave realizohej
bashkëpunimi dhe bashkimi i shqiptarëve. Një kuvend me një përfaqësi kaq të gjerë
kombëtare, që u vendos të mbahej në Lezhë nga shqiptarët, është i pari që njihet deri
tani në historinë e tyre. Lezha kishte një pozicion gjeografik të favorshëm për
mbajtjen e Kuvendit. Ajo ndodhej në afërsi me zotërimet e pjesëmarrësve kryesorë të
Kuvendit, ishte e veçuar nga zotërimet e tjera të Venedikut dhe kishte lidhje të ngushta
ekonomike me viset e çliruara shqiptare, veçanërisht me ato të Kastriotëve. Për më
tej, duke qenë Lezha nën zotërimin venecian, mënjanoheshin mosmarrëveshjet e pakënaqësitë
që mund të lindnin ndërmjet sundimtarëve shqiptarë për vendin ku duhej të mbahej Kuvendi,
si dhe në drejtim të marrëdhënieve me Republikën e Venedikut. Mbajtja e tij në Lezhë
ishte si një thirrje miqësore për bashkëpunim në luftën kundër osmanëve, që fisnikët
shqiptarë i drejtonin me këtë rast Republikës së Shën Markut. Kuvendi i fisnikëve
shqiptarë u mbajt më 2 mars 1444 në Katedralen e Shën Kollit në Lezhë. Në të morën
pjesë udhëheqës të kryengritjeve të mëparshme antiosmane, si dhe pjesëtarë të tjerë
të aristokracisë shqiptare. Midis tyre ishin: Skënderbeu, Gjergj Arianiti, Andre Topia
(bashkë me dy djemtë, Kominin e Muzakën dhe të nipin Tanushin), Gjergj Stres Balsha,
Nikollë e Pal Dukagjini, Pjetër Spani (bashkë me katër djemtë, Aleksin, Bozhidarin,
Vruon dhe Mirkon), Lekë Zaharia, Teodor Muzaka i Riu (dhe pjesëtarë të tjerë të kësaj
familjeje), Zahari Gropa, Lekë Dushmani bashkë me Pjetrin e fisnikë të tjerë fqinjë
me ta, Stefan Gjurashi (Cërnojeviçi bashkë me bijtë e tij, Gjergjin e Gjonin) etj. Skënderbeu
mbajti fjalën e hapjes në Kuvend dhe u ndal në domosdoshmërinë dhe rëndësinë e bashkimit
politik të shqiptarëve. Pjesëmarrësit diskutuan format e bashkëpunimit dhe rrugët
për realizimin e bashkimit politik të tyre, në themel të të cilit vunë institucionin
më të rëndësishëm kombëtar, atë të besës. Ata institucionalizuan Kuvendin si forumin
politik më të lartë vendimmarrës të fisnikëve shqiptarë. Kuvendi vendosi që bashkimi
i shqiptarëve të bëhej në formën e një besëlidhjeje politike ndërmjet drejtuesve të
zotërimeve të lira dhe fisnikëve të tjerë të vendit, që u njoh me emrin Besëlidhja
Shqiptare e Lezhës. Ajo ishte një aleancë politike e ushtarake. Si kryetar i saj u
zgjodh Skënderbeu, kurse si institucioni më i lartë vendimmarrës u bë Kuvendi i anëtarëve
të Besëlidhjes, i cili do të mblidhej herë pas here për çështje të rëndësishme. Nëpërmjet
Kuvendit realizohej dhe shprehej bashkimi i shqiptarëve. Vendim tjetër shumë i
rëndësishëm i Kuvendit ishte krijimi i ushtrisë së përbashkët dhe caktimi i Skënderbeut
si komandant i përgjithshëm i saj. Ushtria e Bësëlidhjes përbëhej nga dy pjesë: nga
forcat e përhershme dhe nga ato të përkohshmet që mobilizoheshin vetëm në rast lufte.
Ushtria e përhershme formohej me luftëtarët që fisnikët shqiptarë dërgonin pranë komandantit
të përgjithshëm sipas një kuote të caktuar për secilin, si dhe nga ushtarët që mobilizonte
vetë Skënderbeu. Këta formonin bërthamën kryesore të ushtrisë së përhershme, e cila
vazhdimisht ishte në gatishmëri luftarake dhe në mbrojtje të kështjellave, veçanërisht
atyre të brezit kufitar lindor nga vinin zakonisht ushtritë osmane. Detyra kryesore
e ushtrisë së përhershme ishte mënjanimi i sulmeve të befasishme të trupave osmane
mbi viset e lira shqiptare dhe pengimi i depërtimit të tyre në thellësi të vendit,
derisa të mobilizohej ushtria e përkohshme. Kjo formonte pjesën më të madhe të ushtrisë
së Besëlidhjes dhe përbëhej nga luftëtarët që mobilizoheshin përkohësisht, kur parashikohej
fillimi i sulmeve të ushtrive armike. Në ushtrinë e përkohshme përfshiheshin të gjithë
banorët e viseve të lira që ishin në gjendje të përdornin armët. Në rast nevoje ushtria
e përbashkët mbronte vendin nga pushtuesit osmanë e veprimet armiqësore të vendeve
të tjera, si dhe interesat e zotërimet e secilit anëtar të Besëlidhjes. Për të
përballuar shpenzimet e mbajtjes së ushtrisë, të armatimit të saj, etj., Kuvendi vendosi
që pranë Skënderbeut të krijohej një arkë e përbashkët. Fondet monetare të saj do
të formoheshin nga ndihmat në të holla që secili anëtar i Besëlidhjes do të jepte
sipas një kuote të caktuar nga Kuvendi, nga të ardhurat e kriporeve të Shën Kollit,
që kishin Kastriotët pranë grykëderdhjes së lumit Mat, nga taksat doganore, si dhe
nga tregtia e drithit, e metaleve etj. Besëlidhja e Lezhës u krijua si një aleancë
politike dhe ushtarake e luftës së përbashkët të fisnikëve shqiptarë kundër pushtuesve
osmanë. Në krye të Besëlidhjes dhe të organeve ushtarake e financiare të saj u caktua
një udhëheqje e vetme, e kryesuar nga Skënderbeu. Prandaj, edhe pse Besëlidhja kishte
karakterin e një aleance politike e ushtarake, me vendimet e Kuvendit të Lezhës u
bë një hap i madh e vendimtar përpara drejt bashkimit politik të vendit dhe krijimit
të një pushteti qendror për të gjitha viset e lira shqiptare, pushtet që u përfaqësua
nga Gjergj Kastrioti-Skënderbeu. Anëtarët e Besëlidhjes Shqiptare synonin që,
në kuadrin e saj, të ruanin autonominë e tyre dhe Skënderbeu, si kryetar i saj, të
mos ndërhynte në zotërimet e të tjerëve, por të ishte si "i parë ndërmjet të barabartëve".
Secili prej anëtarëve të Besëlidhjes kishte trupa të veçanta për të mbrojtur zotërimet
e interesat e veta dhe ruante të drejtën të kishte marrëdhënie vetjake me vende e
forca të tjera politike jashtë Besëlidhjes. Realisht vendimet e Kuvendit i dhanë Skënderbeut
një pozitë të veçantë ndaj fisnikëve të tjerë shqiptarë, dhe këta, siç shprehej Gjon
Muzaka, në kushtet e rrezikut të pushtimit osman, ishin të detyruar "t`i bindeshin"
atij. Kryengritja fitimtare e vitit 1443 dhe Kuvendi i Përgjithshëm Shqiptar i
2 marsit 1444 shënuan një kthesë vendimtare në luftën kundër pushtimit të huaj osman
dhe hapën rrugën e zhvilimit të vrullshëm të procesit të bashkimit politik dhe shpirtëror
të banorëve të krahinave të ndryshme shqiptare. Gjergj Kastrioti-Skënderbeu doli
në krye të jetës politike e ushtarake të vendit jo rastësisht. Për këtë ndikuan: roli
i veçantë i tij në organizimin e Kryengritjes së Përgjithshme të vitit 1443, pozita
gjeografike e shtetit të Kastriotëve (që ishte në qendër të viseve të lira dhe nëpër
të kalonin rrugët më të rëndësishme që lidhnin krahinat veriore me jugoret dhe lindoret
me perëndimoret), zotërimi prej tij i Krujës, kështjellës me pozicionin gjeografik
më të përshtatshëm për administrimin e të gjitha viseve të çliruara, dhe për të hyrë
në kontakte të shpejta me shtetet e huaja antiosmane, si dhe lidhjet e shumta farefisnore
e martesore të Kastriotëve me shumë familje fisnike të tjera, si Muzakajt, Arianitët,
Stres Balshajt, Gjurashët (Cërnojeviçët), Balshajt etj. Mbi të gjitha ishte personaliteti
i vetë Skënderbeut që bëri të mundur daljen e tij në krye të jetës politike e ushtarake
të Shqipërisë. Më tepër se cilido anëtar tjetër i Besëlidhjes Shqiptare, Skënderbeu
kishte të gjitha cilësitë për drejtimin me sukses të luftës. Ai i njihte shumë mirë
mundësitë ekonomike, financiare e ushtarake të vendit të vet. Ndërsa karriera e tij
në radhët e kuadrove ushtarakë osmanë e kishte bërë Skënderbeun njohës po aq të mirë
të fuqisë, organizimit dhe të artit ushtarak të osmanëve.
(Nga “Historia e
Shqipërisë” e Akademisë së Shkencave Shqiptare)