Papież utworzył 30 stycznia na Słowacji greckokatolicką metropolię „sui iuris”. Jej
stolicą ustanowił Preszów, będący dotychczas siedzibą eparchii tego obrządku. Równocześnie
utworzył dwie diecezje, które będą sufraganiami metropolii preszowskiej. Do rangi
eparchii podniósł dotychczasowy egzarchat apostolski w Koszycach i erygował nową eparchię
w Bratysławie.
Jak zaznaczył w swej wypowiedzi dla Radia Watykańskiego podsekretarz
Kongregacji dla Kościołów Wschodnich, utworzenia u naszych południowych sąsiadów greckokatolickiej
metropolii „sui iuris” – czyli o „własnym prawie” – nie można porównywać z erygowaniem
łacińskiej prowincji kościelnej. Ks. Krzysztof Nitkiewicz wyjaśnił, że wschodni metropolita
„sui iuris” posiada rzeczywistą zwierzchność i władzę nad innymi biskupami, duchownymi,
zakonnikami i zakonnicami oraz wiernymi świeckimi danego Kościoła w granicach jego
terytorium. Razem z innymi biskupami tworzy radę hierarchów, która podejmuje decyzje
dotyczące liturgii, prawa partykularnego, dyscypliny. Są one potem przedstawiane do
aprobaty Stolicy Apostolskiej, podobnie jak na przykład tereny kandydatów na stolice
biskupie.
Ks. Nitkiewicz przypomniał, że obrządek wschodni dotarł na terytorium
obecnej Słowacji wraz z ewangelizacją prowadzoną przez świętych Cyryla i Metodego.
Począwszy od XIV w., osiedlali się tam również prawosławni z Rumunii i Zakarpacia.
Pod względem kościelnym wierni ci podlegali rusińskiej Eparchii Mukaczewskiej. W 1646
r. Rusini tego regionu powrócili do jedności z Biskupem Rzymu w ramach Unii Użhorodzkiej.
22 września 1818 r. Papież Pius VII erygował dla grekokatolików, żyjących na obszarze
dzisiejszej Słowacji, eparchię w Preszowie i mianował pierwszego biskupa.
Utworzenie
metropolii greckokatolickiej planowano już w 1937 r., ale zmiany granic, wybuch wojny
i prześladowania religijne, rozpoczęte wraz z dojściem do władzy reżimu komunistycznego,
to uniemożliwiły. Kościół greckokatolicki został formalnie zlikwidowany w 1950 r.
w ramach pseudosynodu. Biskupów Pavla Petera Gojdicza i Vasyla Hopkę oraz księży uwięziono
tylko dlatego, że nie chcieli zerwać jedności z Ojcem Świętym, wyprzeć się unii oraz
wiary katolickiej. Obaj biskupi zmarli na skutek brutalnego traktowania i zostali
ogłoszeni przez Papieża Jana Pawła II błogosławionymi.
Podczas krótkiej „odwilży”
1968 r. władze zezwoliły na przywrócenie greckokatolickiej eparchii. W następnych
latach miała ona jednak – jak cały Kościół w Czechosłowacji – ograniczone możliwości
działania. „Warunki do odrodzenia Cerkwi stworzyły dopiero upadek komunizmu i niepodległość
Słowacji” - stwierdził podsekretarz Kongregacji dla Kościołów Wschodnich.
Pierwszym
metropolitą Preszowa Benedykt XVI mianował tamtejszego biskupa Jána Babiaka. Liczący
obecnie 54 lata hierarcha jako kapłan diecezjalny tej eparchii w 1987 r. wstąpił potajemnie
do jezuitów. W latach 90. studiował w Rzymie na Orientale. Współpracował wówczas z
Radiem Watykańskim. W 2003 r. święceń biskupich udzielił mu Jan Paweł II.
Pierwszym
ordynariuszem eparchii koszyckiej został 50-letni bp Milan Chautur, redemptorysta.
16 lat temu został on biskupem pomocniczym w Preszowie, a w 1996 r. – egzarchą apostolskim
w Koszycach.
Natomiast biskupem nowej eparchii w Bratysławie Papież mianował
57-letniego ks. Petera Rusnáka, tamtejszego proboszcza greckokatolickiego.