Mos të pushohet kurrë së kërkuari, për të gjetur të vërtetën: thirrja e Benediktit
XVI në ligjëratën që do të kishte mbajtur sot në ‘La Sapienca’.
(17.01.2008 RV)Një thirrje për të mos u lodhur kurrë në kërkimin e së vërtetës:
e bën Papa në ligjëratën që do ta kishte mbajtur personalisht sot, gjatë vizitës në
universitetin romak të ‘La Sapiencës’, e cila u anulua sepse munguan kushtet e përshtatshme
për një pritje të qetë e dinjitoze – siç i shkroi rektorit Guarini, kardinali Tarçizio
Bertone, sekretar i Shtetit të Vatikanit. Teksti i Papës u lexua në Sallën e Madhe
të La Sapiencës gjatë përurimit të vitit të 705-të akademik të universitetit, themeluar
nga Papa Bonifaci VIII në vitin 1303 dhe u duartrokit gjatë nga të gjithë të pranishmit,
që u ngritën në këmbë. Një ligjëratë mjeshtrore, himn për lirinë dhe përgjegjësinë
e arsyes, e cila nuk duhet t’ia mbyllë portat mesazhit që vjen nga feja. Në ligjëratën
e tij, Papa shpreh mirënjohjen për ftesën që ju bë për të vizituar universitetin ‘La
Sapienca’, të cilin e konsideron një nga universitetet më me autoritet të botës, për
nivelin e tij të lartë shkencor e kulturor. ‘La Sapienca’ – pohon Benedikti XVI –
dikur ishte universiteti i papës, por sot është universitet laik e, si i tillë, i
pavarur nga autoritetet politike e kishtare, i lidhur vetëm me autoritetin e së vërtetës:
e në këtë kuptim, është institucion i nevojshëm për shoqërinë moderne. Por - pyet
Benedikti XVI – ç’mund të thotë ose të bëjë Papa në universitet? Sigurisht – nënvizon
– nuk duhet t’u imponojë të tjerëve në mënyrë autoritare fenë, e cila mundet vetëm
të dhurohet në liri. Detyra e tij është kryesisht të mbajë zgjuar ndjeshmërinë për
të vërtetën. Citon Sokratin, filozofin grek, që bënte thirrje për të njohur vetveten,
nga interesimi i të cilit për të vërtetën, lindi mugulli i parë i universitetit. Universiteti
lindi nga etja për dije... karakteristike për njeriun. Ai dëshiron të njohë gjithçka
e rrethon. Dëshiron të vërtetën. Kështu të krishterët e shekujve të parë – kujton
Papa - njohën vetveten përmes vetshqyrtimin sokratik– në kërkimin e lodhshëm të arsyes
për të arritur tek njohja e të vërtetës së plotë. Papa fton për të mos e humbur guximin
e së vërtetës, për të mos u shkëputur kurrë nga kërkimi i së vërtetës, por për të
vijuar shtegtimin me të mëdhenjtë, që luftuan e kërkuan gjatë gjithë rrjedhës së historisë,
me përgjigjet e tyre e me shqetësimin për të vërtetën, që të çon vazhdimisht përtej
çdo përgjigjeje të veçantë. E vërteta – saktëson Papa – nuk është kurrë vetëm
teorike. E, duke cituar Shën Agostinin, kujton se ‘dituria e thjeshtë ... të trishton”
Në të vërtetë, kush shikon e kupton vetëm gjithçka ndodhë në botë, nuk mund të mos
trishtohet. Por e vërteta është diçka më shumë se dija: njohja e së vërtetës ka si
qëllim njohjen e së mirës. Ky është edhe kuptimi i pyetjes sokratike: ‘Cila është
ajo e mirë që na bën të vërtetë?’. E vërteta na bën të mirë e mirësia është e vërtetë:
është pikërisht ky optimizëm që jeton në fenë e krishterë, sepse asaj i është dhënë
vegimi i Logos, i Arsyes krijuese, që në mishërimin e Hyjit, u dëftua së bashku me
të Mirën, si vetë Mirësia. Më pas Papa kujton meritën e Tomës së Akuinit i cili,
edhe pse Etërit e Kishës mendonin ndryshe, për shkak të rrethanave historike, kërkoi
pavarësinë e filozofisë nga teologjia, prej këndej, të drejtën dhe përgjegjësinë e
vetë arsyes, që është në kërkim të së vërtetës mbi bazën e forcave të veta. Papa
pohon se filozofia dhe teologjia duhet të lidhen ndërmjet tyre pa konfuzion e pa ndarje.
Pa konfuzion do të thotë se secila prej tyre duhet të ruajë identitein e vet. Filozofia
duhet të mbetet vërtetë një kërkim i arsyes në lirinë e vet e në përgjegjësinë e vet;
duhet t’i shohë kufizimet e veta e po kështu, edhe madhështinë e gjërësinë e saj.
Teologjia duhet të vijojë ta shfrytëzojë thesarin e dijes, që çon gjithnjë drejt lindjes
së mendimit të ri. Nga ana tjetër nuk duhet të ketë ndarje: “Filozofia nuk nis gjithnjë
nga pika zero e atij që mendon në mënyrë të izoluar, jashtë historisë, por radhitet
në dialogun e madh të dijes historike, pa u mbyllur para asaj që fetë, e posaçërisht
feja e krishterë, i kanë marrë e i kanë dhënë njerëzimit si udhëzim për vijimin e
ecjes në rrugën e tij. Sigurisht – pohon Papa- historia dëshmon se disa gjëra, të
thëna nga teologët në rrjedhë të historisë, ose të vëna në praktikë nga autoritetet
kishtare, nuk kanë qenë të vërteta, gjë që sot na pështjellon. Por është e vërtetë
edhe se historia e shenjtorëve, historia e humanizmit, e ngritur mbi bazën e fesë
së krishterë, dëshmon të vërtetën e kësaj feje në bërthamën e saj themelore, duke
e bërë me këtë edhe instancë për arsyen publike. Papa kujton me mirënjohje fitoret
e njerëzimit në fushën dijes dhe të të drejtave të njeriut. Por nuk mund të thuhet
kurrë se shtegtimi i njeriut është kryer e se rreziku i rënies në çnjerëzim, nuk
ekziston më. Sot, në botën perëndimore, rreziku kryesor është që njeriu, pikërisht
duke parë madhështinë e dijes e të pushtetit të tij, të dorëzohet para çështjes të
së vërtetës, duke u thyer përballë presioneve të interesave e të forcës tërheqëse
që ushtron mbi të përfitimi. Papa citon edhe filozofin gjerman Jurgen Habermans
që prek, në fushën politike, problemin e ndjeshmërisë për të vërtetën, së cilës shpesh
i merret fryma nga interesat e veçanta. Mesazhi i krishterë – pohon Ati i Shenjtë
– dëshiron të jetë gjithnjë inkurajim për të vërtetën e kështu, forcë kundër presionit
të pushtetit e të interesave. Prandaj Papa fton që feja, me mesazhin e saj drejtuar
arsyes, të mos kufizohet në sferën private. Arsyeja që - e nxitur nga pastërtia e
supozuar – e bën veshin të shurdhër për mesazhin e madh që vjen nga feja e krishterë
e nga dija e saj, fishket e nuk bëhet më e madhe, por më e vogël. Kështu edhe kultura
jonë evropiane, në se shqetësohet vetëm për laicitetin e saj, shkëputet nga rrënjët
prej të cilave jeton e nuk bëhet më e arsyeshme e më e pastër, por e humb fillin e
thërmohet.Së fundi Benedikti XVI pyet rishtas: “Ç’mund të thotë ose të bëjë Papa në
Universitet?”. Mund të bëjë vetëm këtë: “ Ta ftojë përsëri e përsëri arsyen të vihet
në kërkim të së vërtetës, të së mirës, të Hyjit e, në këtë rrugë, ta nxisë të shikojë
dritat e nevojshme që lindën gjatë historisë së fesë së krishterë e ta perceptojë
kështu Krishtin si Dritë që ndriçon historinë dhe e ndihmon për të gjetur udhën drejt
së ardhmes”.