Kraków: konferencja o metodach działania SB wobec Kościoła

Służba Bezpieczeństwa PRL poniosła klęskę próbując zniszczyć Kościół - podkreślali uczestnicy konferencji naukowej zorganizowanej w Krakowie przez Wydział Historii Kościoła PAT wraz z Biurem Edukacji Publicznej krakowskiego oddziału IPN na temat sposobów werbowania duchownych i efektach działań operacyjnych wobec Kościoła.


Ks. prof. Józef Marecki mówił, że perfidia działań służb bezpieczeństwa wobec Kościoła polegała na łamaniu ludzkich sumień. - Tajni współpracownicy byli ofiarami. Narzucono im na ścianę projekcję pewnej prawdy o Polsce Ludowej, bezpieczeństwie narodowym i zmuszono do zdrady własnego środowiska - podkreślał w rozmowie z dziennikarzami. Jego zdaniem, gromadzenie informacji o duchownych, tworzenie ich portretów psychologicznych służyło niszczeniu Kościoła. Założenia polityki komunistów jasno wskazywały, że Kościół nie jest instytucją, z którą można współpracować. Zdaniem Mareckiego, klęska komunistów polega na tym, że stworzyli oni cały front walki z Kościołem zapominając, że nie jest to zwykła instytucja, ale rzeczywistość nadprzyrodzona. Komuniści próbowali przejąć kontrolę nad Kościołem i wpływać na jego dzieje i to się w pewnym stopniu udało.

Według Mareckiego werbunek niektórych duchownych miał na celu prowadzenie działań dezintegracyjnych i dezinformacyjnych i do dziś nie wiadomo, na ile to się powiodło. - Na ile zniszczono Kościół, nie wiemy. Natomiast nie naruszono właściwej substancji Kościoła i nie naruszono narodu - skonkludował kapłan.

Ks. prof. Jan Szczepaniak omawiał m. in. kryteria, według których duchowni byli uznawani za agentów. Najważniejszym kryterium była zgoda na współpracę, wyrażona przed oficerem pisemnie lub ustnie, ale od 1973 roku można było werbować także osoby, które nie złożyły takiej deklaracji. Musiały być jednak spełnione określone warunki, by zarejestrować kogoś jako agenta bez jego wiedzy. - Po pierwsze ta osoba musiała wiedzieć, że spotyka się z oficerem służby bezpieczeństwa. Po drugie, spotkania musiały być regularne. Po trzecie, na spotkaniach przyjmowane były zadania, których efektem było dostarczanie przez tę osobę SB istotnych operacyjnie wiadomości i materiałów. Wreszcie człowiek ten musiał zdawać sobie sprawę, że są to spotkania służbowe i tajne - wyliczał prelegent. Zwrócił on uwagę na fakt, że masowe werbunki księży odbywały się w latach 40. i 50. XX wieku, potem powtórzyły się w latach 80.

Poza tym okresem nie werbowano duchownych w sposób masowy, tylko starano się mieć w każdym środowisku istotnym dla SB informatora. - To jednak były bardzo niskie cyfry - uważa ks. Szczepaniak. Według niego powtarzane często opinie, że 10 proc. duchownych było uwikłanych we współpracę, to cyfry "wzięte z sufitu". - W różnych diecezjach to wyglądało inaczej. Były takie diecezje, gdzie łatwiej było zwerbować księży ze względów społecznych i historycznych, były też takie, gdzie to było trudne - mówił dziennikarzom.

Ks. Szczepaniak podkreślił, że duchowni byli werbowani na dwa sposoby. Pierwszą grupę stanowią księża, którzy zdecydowali się na współpracę powodowani fałszywie pojętym patriotyzmem i lojalnością wobec państwa. Ta grupa była najliczniejsza w latach 40. Druga grupa to kapłani pozyskiwani metodą szantażu i "powolnego zmiękczania". - "Hak" na tle obyczajowym zwykle ułatwiał werbunek, ale w przypadku księży niekoniecznie. Było sporo osób, które miały na sumieniu różne rzeczy, ale nigdy nie zgodziły się na współpracę ze Służbą Bezpieczeństwa - zaznaczył ks. Szczepaniak. Zdaniem Marka Lasoty z krakowskiego oddziału IPN, dokumenty pokazują "klapę" SB wobec Kościoła. - W ich świetle widać, że ogromne środki, jakie angażowano w pozyskanie agentów były niewspółmierne do uzyskanych efektów tych działań.

Konferencja "Metody pracy operacyjnej bezpieki w PRL" wpisuje się w cykl spotkań, sesji i konferencji organizowanych przez Biuro Edukacji Publicznej krakowskiego Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej, które mają na celu przybliżenie metod działania komunistycznego aparatu represji na ziemiach polskich. Sesja została zorganizowana we współpracy z Wydziałem Historii Kościoła Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie.

KAI