Біскуп Чэслаў Сіповіч: Сьвятар і Беларус-- працяг

У выніку II Ватыканскага Паўсюднага Сабору ажывіўся экумэнічны рух у Каталіцкай Царкве. Экумэнізм – гэта пошук шляхоў паяднаньня ўсіх хрысьціянаў у адной Царкве Хрыстовай. У яго аснове ляжыць унівэрсальны характар адкупленчай ахвяры Ісуса Хрыста, дзякуючы якой усе пакліканыя быць дзецьмі Божымі. Моцны штуршок экумэнічнаму руху надала сустрэча папы Паўла VI i патрыярха Канстантынопальскага Атэнагора I на Сьвятой Зямлі ў 1964 годзе. У 1967 годзе яны бачыліся і размаўлялі двойчы: у чэрвені ў Канстантынопалі і ў кастрычніку ў Рыме.
Шлях да збліжэньня хрысьціянаў не заўсёды праходзіў гладка. Ня ўсе прыхільна ставіліся да экумэнізму. Біскуп Сіповіч запісаў у дзёньніку цікавы выпадак, які здарыўся ў Лёндане 30 чэрвеня 1966 году на ўгодкі каранацыі папы Паўла VI: «Урачыстае Te Deum y Ўэстмінстэрскай катэдры (каталіцкай. – А.Н.)... Служыць Архбп Кардынале (апостальскі дэлегат. “Кардынале” – ягонае прозьвішча. – А.Н.). Кардынал Гінан зусім не паказаўся. Прысутныя на малітве лацінскія біскупы (5?) i ўсходнія: Патрыярх Шэіко (хальдэйскі. – А.Н.), Бп. Горняк i я... Апост. Дэлегат даволі нэрвовы. Здаецца, што ён жадаў, каб праваслаўны, армянскі i англіканскія біскупы былі блізка аўтара (praesbiterium, г. зн. месца, прызначанае для духавенства. – А.Н.), але канонікі не згадзіліся дзеля “мала мейсца”».
Біскуп Сіповіч заўсёды быў “экумэністам”. Ён зь цеплынёй i добразычлівасьцю ставіўся да праваслаўных задоўга да Ватыканскага Сабору. Дзе магчыма, ён дапамагаў ім i супрацоўнічаў зь імі. У першыя дні студзеня 1966 году біскуп наведаў Нотынгам, дзе сустрэўся з новым беларускім праваслаўным сьвятаром айцом Янкам Абабуркам. Той, як напісаў Сіповіч у сваім дзёньніку 1 студзеня, «зрабіў на мяне вельмі добрае ўражаньне: скромны, пабожны, патрыёт». Наступнага дня ўранку «прыйшоў да мяне а. Я. Абабурка. У гутарцы ён сказаў: Я ніякай розьніцы ня бачу паміж Праваслаўнай i Каталіцкай цэрквамі. Трэба аднак быць асьцярожным у душпастырскай працы, бо людзі не дасьпелі да хрысьціянскай еднасьці».
11 кастрычніка 1967 году ў Мюнхэне памёр малады i здольны беларускі навуковец Алесь Марговіч, колішні студэнт Каталіцкага Лювэнскага Ўнівэрсытэту. Ён быў праваслаўны. На хаўтуры 16 кастрычніка прыехалі беларускі праваслаўны сьвятар з Бэльгіі айцец Аўген Смаршчок i з Рыму біскуп Сіповіч. Ha пахаваньні, як апісаў яго біскуп Сіповіч, «А(йцец) Смаршчок галоўным служачым, i яму дапамагае дыякан з украінскае царквы. Мне асыстуюць прат. Салавей i ўкраінскі праваслаўны сьвятар. У час цэлай службы я выконваю ўсё тое што належыць да архіерэя: багаслаўляю “Мір усім”, адмаўляю ля труны разьвітальную малітву». Такая супольная служба перад Саборам не магла б адбыцца.
У траўні 1968 году Ўладыка Чэслаў пачаў сваё 4-месячнае падарожжа вакол сьвету, каб зрабіць кананічную візытацыю марыянскіх законных дамоў у розных краінах сьвету. Дарога вяла з Рыму празь Лёндан у Нью-Ёрк, дзе 11 траўня біскуп Сіповіч быў на прыёме ў залі пры беларускім праваслаўным саборы сьв. Кірылы Тураўскага. Як ён зазначыў у сваім дзёньніку, на прыёме «Ўладыка Васіль (праваслаўны. – А.Н.) гаварыў аб патрэбе еднасьці паміж хрысьціянамі. Успомніў аб спатканьні Патрыярха Атэнагора з Папам Паўлам VI». Пытаньне хрысьціянскай еднасьці ўзьнікала часта, асабліва ў Аўстраліі, дзе беларусы ўпершыню сустракаліся зь беларускім каталіцкім біскупам. Напрыклад, у Сыднэі 8 жніўня: «Даклад для беларусаў. Прысутных каля 30 чалавек... Дыскусія. Пытаньні аб царкоўнай еднасьці: калі яна наступе? Што цяпер у гэтай справе робіцца? i т.п.» Праз тры дні, 11 жніўня, сустрэча зь беларусамі ў Мэльбурне: «Нядзеля. Сьв. Літургія a гадз. 10.45 у ўкраінскай катэдры. Гавару казаньне па-беларуску... Абедаю ў украінцаў. Пасьля еду са сп. Ніканам да яго. Там вячэра, спатканьне з беларусамі... Сп. Скабей дае розныя пытаньні аб абрадзе, аб сьв. Язафаце (чаму яго апошнім часам пачалі пашыраць культ), аб ватыканскай палітыцы. Ca сп. Кадняком (паэта Алесь Салавей. – А.Н.) ідзе гутарка аб паэзіі». Ha наступны дзень: «Вячэра i спатканьне ў сп.ва Каднякоў... Сп. Скабей “мучыў” ізноў мяне рознымі пытаньнямі. Я яму стараўся спакойна i шчыра адказваць. У адным мамэнце ён сказаў: “Цяпер разумею, чаму Вас, Уладыка, завуць душахватам”».
У Рыме біскупу Сіповічу надарылася сустракацца з праваслаўнымі сьвятарамі Маскоўскага Патрыярхату, у тым ліку з айцом Віталем Баравым, беларусам, былым прафэсарам Ленінградзкай духоўнай акадэміі i назіральнікам на Ватыканскім Саборы. Пасьля заканчэньня Сабору яго прызначылі прадстаўніком Маскоўскага Патрыярхату пры Сусьветнай Радзе Цэркваў (World Council of Churches) у Жэнэве ў Швайцарыі. Увесну 1967 году айцец Віталь знаходзіўся ў Рыме i 2 сакавіка прыйшоў пабачыцца зь біскупам Сіповічам, які пакінуў наступнае апісаньне гэтай сустрэчы: «Протаерэй Баравы вельмі гаваркі, паказаўся інтэлігентны i даволі шчыры. Аб Ватыканскім Саборы (тут і далей падкрэсьлена біскупам Сіповічам. – А.Н.) сказаў: “Лепш, каб яго не было б, калі б пасьля Сабору не было ўрэчаісьнена тое, што хацеў Сабор”. Аб Айцу Сьв. кажа: “Разумны, аж за разумны чалавек! Ён не зрабіў дагэтуль памылкі, i ня зробіць, але таму, што кожную рэч студыюе, шмат думае, ня зробіць вялікіх рашучых спраў, бо ўсьцяж будзе бачыць перашкоды. Гутарыў зь ім адзін-на-адзін праз 45 мінут, жадаў бы яшчэ падобна пагутарыць. Калі памром, тады Хрыстос Папу i мяне запытае пра тую гутарку. Я быў рады, што я, маленькі, мог высказацца ў важных справах”. Аб Ватыканскай дыплямацыі: “Яна вядзецца разумна, але таксама ў пэўных нашых справах разумныя Казаролі (Casaroli) не зусім разьбіраюцца. Тут трэба, каб ім памаглі Сьліпыя, Сіповічы... Такжа патрэба, каб супрацоўнічала Ватыканская дыплямацыя з Праваслаўнай Царквой, інакш камуністы абдураць яе падобна, як абдурылі Дэрбіньі...” Я зрабіў заўвагу, што магчыма Дэрбіньі зрабіў шмат памылак, але ён не супрацоўнічаў з камуністамі. Протаерэй адказвае, што ў архівах Маскоўскай Патрыярхіі ён чытаў нейкі даклад (справаздачу. – А.Н.) на гэту тэму. Магчыма, што ўжо добра ўсяго ня помніць. Аб працы ў World Council of Churches: “Я там працую i імкнуся так працаваць, каб Праваслаўную Царкву і іншыя цэрквы абараніць ад камуністычнай загубы. Калісь аб гэтым будзе ведама...” Аб Беларусі кажа: “Яна будзе, але ані капіталістычная, ані камуністычная. Але ня будзе яна такая, якую жадаюць яе мець беларусы ў Лёндане ці дзе індзей”... Даў яму на адходзіны апошнія нумары Божым шляхам. За папярэдне высланыя часапісы дзякаваў: казаў, што пільна ix з усхваляваньнем чытаў... На выхадное ён мне некалькі разоў паўтарыў: “Жыве!” – Адказаў: “Жыве!” Усе беларусы вельмі добра ведаюць, што гэта значыць: Жыве Беларусь!»