Kościelna Komisja Historyczna: komunikat po kwerendzie
Organy bezpieczeństwa PRL zarejestrowały kilkunastu spośród biskupów jako „tajnych
współpracowników” lub „kontakty operacyjne”, względnie „kontakt informacyjny”, a jeden
został zarejestrowany jako „agent” wywiadu PRL. W odniesieniu do reszty żyjących biskupów
nie ma żadnych podstaw do mówienia o jakiejkolwiek współpracy z SB; Instytut Pamięci
Narodowej nie dostarczył dokumentacji, że byli oni rejestrowani – głosi opublikowany
27 czerwca komunikat Kościelnej Komisji Historycznej.
W czasie spotkania z
dziennikarzami abp Sławoj Leszek Głódź oraz ks. dr Józef Kloch ogłosili komunikat
podsumowujący pierwszy etap prac Kościelnej Komisji Historycznej. 20 czerwca 2007
r. Komisja Kościelna zakończyła badania materiałów SB udostępnionych przez IPN na
temat żyjących kardynałów, arcybiskupów i biskupów Polski. Dzień później przekazała
Prezydium Episkopatu sprawozdanie, na którym widnieją podpisy wszystkich pięciu członków
Komisji. W przypadku dostarczenia przez IPN nowych, istotnych materiałów, Kościelna
Komisja Historyczna sporządzi odpowiedni aneks.
Według komunikatu niektórzy
duchowni, którzy dziś są biskupami, zostali zarejestrowani jako kandydaci na tajnych
współpracowników, co oznacza, że SB chciała pozyskać daną osobę do współpracy, zbierając
wszelkie informacje na jej temat, które miały w tym pomóc. Kategorii „kandydat na
TW” nie można jednak utożsamiać z jakąkolwiek formą współpracy z organami bezpieczeństwa
PRL, była to bowiem forma represji – mówi ogłoszony dziś komunikat podsumowujący wyniki
badań Kościelnej Komisji Historycznej.
Stan materiałów wskazuje na znaczne
zniszczenia dokumentacji byłej Służby Bezpieczeństwa, dokonane głównie w 1989 r. oraz
na początku 1990 r. Zachowane i przedstawione Komisji archiwalne materiały SB – dotyczące
duchownych, którzy zostali mianowani biskupami – są niekompletne i chaotyczne. Nie
pozwala to rzetelnie określić zakresu, intensywności i szkodliwości ewentualnej rzeczywistej
i świadomej współpracy tych osób z organami bezpieczeństwa PRL. Dodatkową trudność
powoduje to, że od duchownych w zasadzie nie wymagano pisemnej zgody na współpracę
oraz nie żądano od nich podpisów. Zapisy świadczące o krótkim okresie kontaktów przemawiają
na korzyść osoby rejestrowanej i mogą być interpretowane jako rejestracja przedwczesna
(fikcyjna).
Szczegółowe sprawozdania Komisji przekazywane Prezydium Episkopatu
Polski dotyczyły poszczególnych, bardzo zróżnicowanych spraw. Komunikat z 27 czerwca
br. nie ujawnia żadnych nazwisk - podane są jedynie przybliżone liczby oraz kategorie,
do jakich organa bezpieczeństwa PRL przypisały poszczególne osoby.
Komisja
mogła kontynuować i zakończyć kwerendę po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia
11 maja br., ponieważ decyzje w sprawie wydania materiałów, we wszystkich przypadkach
pozytywne, zapadły przed tym orzeczeniem. Podania złożone były po wyrażeniu zgody
biskupów na początku bieżącego roku.
Komisja od stycznia do czerwca 2007 roku
odbyła 14 tygodniowych posiedzeń, w 2006 roku spotkała się dwukrotnie – w listopadzie
i grudniu. Łącznie wydała 9 komunikatów; przekazywane były one opinii publicznej przez
rzecznika Komisji. Z założenia członkowie Komisji nie wypowiadali się w mediach. Wyniki
analiz na bieżąco przekazywane były do Prezydium KEP przez abp. Sławoja Leszka Głódzia,
który został ustanowiony specjalnym łącznikiem pomiędzy Komisją a Episkopatem Polski.
Zadaniem ordynariusza warszawsko-praskiego było także przekazywanie materiałów biskupom,
których one dotyczyły, oraz do Nuncjatury Apostolskiej.
27 czerwca w czasie
spotkania z dziennikarzami abp Głódź podziękował Instytutowi Pamięci Narodowej za
współpracę; kopie wszystkich materiałów SB przygotowali pracownicy IPN. Kolejne kopie
wykonywała już Komisja sama, ona też przygotowywała wszystkie sprawozdania.
Obecnie
Komisja formułuje opracowanie końcowe, dotyczące między innymi ideologicznych założeń
marksizmu wobec religii, mechanizmów zwalczania Kościoła katolickiego w Polsce przez
władze PRL oraz pokazania roli i postaw duchowieństwa w obronie wartości duchowych
i narodowych w latach 1945-1989; każdy z członków Komisji pisze jedną część opracowania.
Swoją pracę Komisja zamierza zakończyć jesienią 2007 r., przedkładając Episkopatowi
Polski sprawozdanie końcowe.
Kościelna Komisja Historyczna została powołana
przez biskupów podczas 337. zebrania plenarnego, obradującego w październiku 2006
r. w Warszawie. Pierwsze jej spotkanie odbyło się 14 listopada 2006 r. Na czele zespołu
stanął prof. Wojciech Łączkowski; w skład Komisji weszli także: ks. prof. Jerzy Myszor,
prof. Zbigniew Cieślak, ks. prof. Jacek Urban oraz ks. dr hab. Bogdan Stanaszek. Łącznikiem
między Komisją a Episkopatem Polski został wybrany biskup warszawsko-praski Sławoj
Leszek Głódź, a rzecznikiem ks. dr Józef Kloch.