Doktryna islamu. W co wierzą muzułmanie? Islamskie
credo, ‘aqida’ zawiera pięć podstawowych dogmatów. Muzułmanie wierzą w jednego
i jedynego Boga, anioły, księgi objawione, posłańców Boga oraz w dzień sądu ostatecznego.
Elementy te wielokrotnie przypomina Koran: „Nie jest pobożnością, że zwracacie twarze
ku wschodowi i ku zachodowi. Lecz prawdziwie pobożny jest: kto wierzy w Boga i w Dzień
Ostatni; w aniołów, w Księgę i w proroków” (2,177). „Posłaniec i ludzie wierzący uwierzyli
w to, co im zostało zesłane od ich Pana. Wszyscy uwierzyli w Boga i w Jego aniołów,
w Jego Księgi i w Jego posłańców” (2,285).
Podstawowy dogmat zawiera muzułmańskie
wyznanie wiary. „Nie ma bóstwa innego niż Bóg. Mahomet jest posłańcem Boga” (La
ilaha illa Allah, wa Muhammadun rasulu Allah). W swej prostej formie szahada
sprowadza się „tylko” do stwierdzenia jednobóstwa i potwierdzenia proroczego posłannictwa
Mahometa. Szahada (od czasownika szahida – „zaświadczać”) oznacza „świadectwo”.
Generalnie wypowiedzenie szahady poprzedza stwierdzenie: Aszhadu inna („daję
świadectwo/zaświadczam, że”). W Koranie nie ma pełnej formy muzułmańskiego wyznania
wiary. Samo stwierdzenie mówiące o jedyności Boga w użytej w szahadzie formie La
ilaha illa Allah znajduje się w surach: 37,35 i 47,19. Całą formułę szahady przekazują
natomiast autentyczne hadisy. Niemniej najstarsze hadisy mówiące o wyznaniu wiary
zawierają tylko pierwszą „koraniczną” część. Szahadę szepce się do ucha nowo narodzonemu
dziecku, a każdy, kto przyjmuje islam, zobowiązany jest do jej trzykrotnego, głośnego
i uroczystego wypowiedzenia w obecności świadków. Szahada stanowi też istotny element
modlitwy muzułmanina. W tradycji muzułmańskiej pojawiła się kwestia konformistycznego
deklarowania się po stronie islamu (ze względu na płacenie niższych podatków lub uniknięcia
śmierci). Pojawił się także problem, czy osoba wypowiadająca szahadę po arabsku musi
w pełni rozumieć jej treść.
Znaczenie podstawowe ma w islamie koncepcja Boga.
Jego istnienie jest dla muzułmanina oczywiste. Jako stwórca i władca świata Bóg nie
ma ani początku, ani końca. Jemu poddane jest wszelkie stworzenie. Muzułmanie wierzą,
że wszechmogący Bóg w sześć dni powołał do istnienia świat i człowieka (Adama). Z
gliny stworzył ludzi, ze światła – istoty bezcielesne, czyli anioły, a z ognia – dżinny,
uważane za podgrupę aniołów. Aniołowie to istoty rozumne, które nigdy nie odmawiają
posłuszeństwa Bogu, są jego sługami i posłańcami. Mają różne funkcje. W niebie uwielbiają
Boga i wypełniają Jego nakazy. Na ziemi zaś ich zadanie polega na ochronie i wspieraniu
ludzi oraz spisywaniu czynów każdego człowieka. Pojawiają się w rozważaniach teologicznych
i wierzeniach ludowych, choć z imienia wymienia się ich niewielu. Angelologia muzułmańska
dzieli anioły na kilka grup. Najbliżsi Bogu są: Gabriel (Dżibril), posłaniec
Boga, i Michał (Mikail), strażnik sił przyrody i wykonawca wyroków Boga.
Muzułmanie
wierzą w święte księgi. Tora (Taurat), Psalmy (Zabur), Ewangelia (Indżil)
i Koran to księgi przekazane ludziom przez Boga drogą objawienia. Są one też ziemskimi
odpowiednikami archetypu świętej księgi znajdującej się u Boga. W stosunku do pozostałych
ksiąg Koran nie obala wcześniejszych objawień, ale uznaje je za sfałszowane. Jest
źródłem i podstawą wszystkich prawd wiary.
Dzieje kontaktów ludzkości z Bogiem
przedstawione są w islamie jako historia posłańców, których Bóg wysyła ludziom od
początku stworzenia. Ich cechy charakterystyczne to: całkowite posłuszeństwo Bogu,
walka o prawdę, stan bezgrzeszności i szczególnej łaski Boga. Rolą Bożych wysłanników
jest przypominanie ludziom podstawowej prawdy wiary w jednego i jedynego Boga oraz
ostrzeganie ich przed grzechami, z których najcięższym jest wielobóstwo, szirk.
Posłańcy, których pieczęcią jest Mahomet, nawołują ludność do pierwotnej jedności
oraz przypominają o nieuniknionym sądzie Bożym. Koran wymienia liczną grupę proroków
od Adama przez wybranych proroków biblijnych do Mahometa. Najwyżej ustawieni są Abraham
i Mojżesz, niżej Jezus. Ponad nimi wszystkimi umieszcza się Mahometa, którego misja
różni się od pozostałych proroków tym, że ma charakter uniwersalny – skierowana jest
do całej ludzkości. Nie polega ona na głoszeniu nowego objawienia, lecz jest potwierdzeniem
tych wcześniejszych. Poprzednicy Mahometa byli posłani do partykularnej grupy etnicznej
lub językowej. Wyróżnia się dwa rodzaje boskich wysłanników: posłaniec (rasul)
iprorok (nabi). Niektórzy z proroków otrzymali misję przekazania
ludzkości świętej księgi.
Piątym i ostatnim elementem muzułmańskiej doktryny
jest wiary w sąd ostateczny. Eschatologia była jednym z pierwszych tematów nauczania
Proroka. Wizja eschatologiczna: koniec świata, sąd ostateczny, raj, piekło, zmartwychwstanie
związana jest z muzułmańskim rozumieniem śmierci, która jest tu zjawiskiem pozytywnym.
Nie oznacza unicestwienia, lecz powrót człowieka do Boga. Zmartwychwstanie jako zakończenie
kosmosu jest naturalnym elementem życia człowieka, tak jak narodziny, życie, śmierć.
Wszystkich czekach sąd ostateczny. Sędzią będzie Bóg, świadkami – aniołowie i prorocy.
Podstawą sądu będzie postępowanie za życia (dobre i złe uczynki). Po wyroku dobrzy
pójdą na prawo, źli na lewo, a aniołowie zaprowadzą ich do raju albo piekła.