VII. Фундаментальныя каштоўнасцi сацыяльнага жыцця а) Зносiны памiж прынцыпамi
i каштоўнасцямi. 197 Акрамя прынцыпаў, на аснове якiх павiнна будавацца грамадства,
годнае чалавека, сацыяльная навука Царквы ўказвае i на фундаментальныя каштоўнасцi.
Прынцыпы i каштоўнасцi, без сумнiву, спалучаны, бо сацыяльныя вартасцi выяўляюць
павагу, з якой трэба ставiцца да тых аспектаў маральнага дабра, на якiя накiраваныя
прынцыпы-арыенцiры для належнага структуравання i нармальнага жыцця ў грамадстве.
Таму каштоўнасцi патрабуюць як здзяйснення асноўных прынцыпаў сацыяльнага жыцця, так
i асабiстай практыкi дабрадзейнасцяў i, такiм чынам, прыняцця маральных нормаў, якiя
адпавядаюць гэтым каштоўнасцям. Усе сацыяльныя каштоўнасцi злучаны з годнасцю чалавечай
асобы, сапраўднаму развiццю якой яны спрыяюць. Вось гэтыя асноўныя каштоўнасцi: iсцiна,
свабода, справядлiвасць, любоў. Прыхiльнасць да iх – надзейны i неабходны шлях
асабiстага ўдасканалення i гуманiзацыi супольнага жыцця людзей у грамадстве; гэтыя
каштоўнасцi служаць арыенцiрам для для тых, хто мае адказнасць за грамадскiя справы
i заклiканы здзяйсняць “важныя рэформы эканамiчных, палiтычных, культурных i тэхналагiчных
структураў i неабходныя змены грамадскiх iнстытутаў”. Павага да законнай аўтаномii
зямных спраў заахвочвае Царкву не аб’яўляць сябе кампятэнтнай у спецыфiчных галiнах
тэхнiчнага i часовага тыпа, але не перашкаджае ёй уздымаць свій голас, каб паказаць,
як у розных рашэннях, якiя прыймаюцца чалавекам, гэтыя вартасцi сцвярджаюцца цi, наадварот,
адмаўляюцца. б) Iсцiна 198 Асаблiвы абавязак людзей складаецца ў тым, каб
трывала iмкнуцца да iсцiны, паважаць яе i адказна сведчыць аб ёй. Патрабаванне жыць
у iсцiне мае надзвычай важнае значэнне ў сацыяльных адносiнах: бо суiснаванне
людзей у грамадстве бывае ўладкаваным, плённым i адпавядае iх асабiстай годнасцi,
калi заснавана на iсцiне. Чым болей высiлкаў надаюць людзi i сацыяльныя групы да вырашэння
грамадскiх праблемаў згодна з iсцiнай, тым далей адыходзяць ад самавольства i тым
болей адаптуюцца да аб’ектыўных патрабаванняў маралi. У наш час неабходна iнтэнсiўная
выхаваўчая дзейнасць; усе людзi павiнны ўзяць на сябе адпаведныя абавязкi, каб пошук
iсцiны, якая не зводзiцца да сукупнасцi розных меркаванняў цi да аднаго з iх,
заахвочвалася б у любых асяродках i пераўзыходзiла б любыя спробы зрабiць адноснымi
яе патрабаваннi i зрабiць ёй шкоду. Гэта праблема асаблiва актуальная для света грамадскiх
камунiкацый i для света эканомiкi: беспрынцыпнае выкарыстанне сродкаў у гэтых галiнах
нараджае ўсё болей пытанняў, якiя настойлiва патрабуюць празрыстасцi i шчырасцi ў
iндывiдуальнай i сацыяльнай дзейнасцi. в) Свабода. 199 Свабода – найвышэйшы
знак боскага вобраза ў чалавеку i, такiм чынам, знак найвышэйшай годнасцi кожнай чалавечай
асобы: “Свабода здзяйсняецца ў узаемных адносiнах людзей памiж людзьмi. Кожны
чалавек, створаны на ўзор Бога, мае натуральнае права на прызнанне за iм свабоды
i адказнасцi. Усе павiнны аддаваць кожнаму гэты доўг павагi. Права на карыстанне
свабодай – патрабаванне, неадрыўнае ад годнасцi чалавечай асобы”. Не трэба
абмяжоўваць значэнне свабоды, разглядаючы яе ў чыста iндывiлiдуаiстычнай перспектыве
i зводзячы яе да адвольнага i бескантрольнага здзяйснення ўласнай асабiстай
эканомii: “Свабоды няма ў татальнай аўтаркii чалавечага “я” i там, дзе адсутнiчаюць
адносiны; свабода сапраўды iснуе толькi там, дзе людзей аб’ядноўваюць узаемныя сувязi,
якiя рэгулююцца iсцiнай i справядлiвасцю”. Зразуменне свабоды паглыбляецца i пашыраецца,
калi людзi захоўваюць яе – у тым лiку i на сацыяльным узроўнi – як нейкае цэлае, ва
ўсёй поўнi яе вымярэнняў. 200 Аб павазе да каштоўнасцi свабоды – а свабода выяўляе
выключнасць кожнай чалавечай асобы – магчыма размаўляць тады, калi кожнаму члену грамадства
дазволена рэалiзаваць уласнае асабiстае паклiканне; шукаць iсцiну i наследаваць
на практыцы ўласным рэлiгiйным, культурным i палiтычным iдэям; выказваць асабiстае
меркаванне; прыймаць рашэннi адносна свайго жыцця i, па магчымасцi, адносна сваёй
працы; браць на сябе iнiцыятыву ў эканамiчнай, сацыяльнай i палiтычнай галiнах. Гэта
павiнна адбывацца “у надзейным юрыдычным кантэксце”, у рамках агульнага дабра i агульнага
парадка i, у кожным выпадку, пад эгiдай адказнасцi. З iншага боку, свабоду
трэба разумець i як здольнасць адмовiцца ад усяго маральна дрэннага, у якiх бы аблiччах
яно б не з’яўлялася б, як здольнасць сапраўды аддзялiцца ад усяго, што можа супярэчыць
развiццю асобы, сямьi i грамадства. Поўня свабоды – гэта здольнасць кiраваць сабой,
iмкнучыся да сапраўднага дабра, у межах унiверсальнага агульнага дабра.