Біскуп Чэслаў Сіповіч: Сьвятар і Беларус (працяг)

Разам з пастырскай дзейнасьцю айцец Сіповіч укладаўся ў працу Згуртаваньня Беларусаў у Вялікай Брытаніі. Ён цесна супрацоўнічаў зь Вінцэнтам Жук-Грышкевічам, асабліва ў кантактах з брытанскімі ўладамі, а таксама з арганізацыямі ўцекачоў іншых нацыянальнасьцяў (украінцаў, палякаў, летувісаў, чэхаў i г.д.). Часам здараліся вельмі напружаныя дні. У ліпені ўпершыню прыехаў у Англію Мікола Абрамчык. Вось як апісвае а. Сіповіч адзін дзень у сваім дзёньніку: «13.7.47. Служба нядзельная ў Brompton Oratory. Прысутных чалавек 30, паміж якімі сп. прэзыдэнт М. Абрамчык... А гадз. 14 канфэрэнцыя прэзыдэнта Абрамчыка на Linden Gardens, а каля гадз. 8-май (вечарам) акадэмія ў чэсьць Я. Купалы... Усё гэта даволі ўдалае i мілае, але змучыла».
У 1948 годзе розныя нацыянальныя арганізацыі ўцекачоў з Усходняй Эўропы стварылі Цэнтральны Каардынацыйны Камітэт Дабрачынных Арганізацыяў Уцекачоў (Central Coordinating Committee of Refugee Welfare Organisations, у скароце CCCRWO). Яго галоўнай мэтай было бараніць правы добраахвотных эўрапейскіх работнікаў, старацца знайсьці выйсьце зь цяжкасьцяў, абумоўленых абмежаваным выбарам заняткаў, абавязковым трохгадовым (двохгадовым) кантрактам i г.д. Айцец Сіповіч прадстаўляў ЗБВБ у Камітэце ад самага пачатку і аж да 1960 году.
У Парыжы біскупская курыя дала айцу Гарошку ў распараджэньне капліцу пры царкве Сэн-Сюльпіс (Saint Sulpice) y цэнтры гораду, дзе звычайна навучалі катэхізму дзяцей. Як пісаў біскуп Слоскан у сваёй справаздачы, «гэтая капліца зусім не прыстасаваная да славянскай літургіі, падобная да пячоры Бэтлеемскай, ня мае ў сабе нічога, што б нагадвала больш-менш усходні дух». Далей ён працягвае: «З гэтае прычыны трэба падзіўляць адданасьць беларускае каталіцкае i праваслаўнае моладзі, што прыходзіць на літургію. Амаль усе яны былі жаўнерамі або работнікамі, якіх забралі ў часе вайны да прымусовай працы ў фабрыках зброі. Прыходзіць на літургію для ix – справа нялёгкая, каб не сказаць гераічная, бо ўсе парыскія беларусы жывуць далёка ад цэнтру гораду i ёсьць бедныя». Апрача Парыжу, склаліся іншыя беларускія асяродкі ў паўночнай i цэнтральнай Францыі. Абслугоўваць ix аднаму сьвятару было не пад сілу. Таму неўзабаве пасьля свайго прыезду ў Парыж айцец Гарошка пачаў думаць пра рэлігійны часопіс, каб прынамсі такім спосабам данесьці Слова Божае да тых вернікаў, зь якімі ня мог сустракацца рэгулярна. Усходняя Кангрэгацыя ўхваліла праект i нават дала невялікую грашовую дапамогу. Падрыхтоўка да друку – пошукі друкарні зь беларускімі літарамі (асаблівыя цяжкасьці былі зь літараю ‘ў’), а таксама француза, які б згадзіўся быць адказным (gérant) за выданьне перад дзяржаўнымі ўладамі, – заняла даволі шмат часу. Нарэшце ў кастрычніку 1947 году зьявіўся першы нумар часопісу Божым шляхам. Спачатку практычна ўсе матар’ялы пісаў сам айцец Гарошка пад рознымі псэўданімамі. Ад трэцяга нумару больш-менш рэгулярна супрацоўнічаў айцец Сіповіч. Зьявіліся іншыя аўтары, i Божым шляхам хутка стаўся адным з найлепшых беларускіх рэлігійных i культурных пэрыядычных выданьняў.
Айцы Сіповіч i Гарошка працавалі ў даволі складаных умовах. Іхнае матар’яльнае становішча таксама было нялёгкім: маленькай дапамогі ад Усходняй Кангрэгацыі ледзь хапала на пакрыцьцё найважнейшых жыцьцёвых выдаткаў. Тым ня менш яны дзякавалі Богу, што маглі працаваць сярод сваіх людзей, i ўважалі існаваньне сваіх Місіяў у Лёндане i Парыжы за вялікае дасягненьне: гэта былі першыя беларускія рэлігійныя ўстановы, афіцыйна прызнаныя праз вышэйшыя царкоўныя ўлады. На жаль, аа. Сіповіч і Гарошка не заўсёды знаходзілі разуменьне i падтрымку сярод беларусаў, нават тых, на каго, здавалася б, маглі разьлічваць. Адзін зь ix – Мікола Абрамчык, відаць, чакаў нечага іншага ад дзейнасьці, якую тыя разгарнулі. Ён пісаў 13 жніўня 1947 году айцу Сіповічу: «Мая пазыцыя – ведаеце, – што прасілі мы i просім Рыму помачы арганізаваньня не парафіі, a акцыі (падкрэсьлена Абрамчыкам. – А.Н.) i то акцыі для падгатоўкі кадраў на будучыню. Сяньня ж нам важныя прыходы як захапленьне тактычных пазыцыяў, прывучэньне, асваеньне людзей, i Рым мусіць даць нам сяньня вольную руку, прынамсі ня можыць дэцыдаваць у нашай акцыі якаясь француская ці іншая курыя, зводзячы ўсю нашу акцыю i нашу палітыку да якойсь акцыі вузка парахвіяльнага парадку».
Айцец Сіповіч адказаў 15 жніўня: «Вы ад Рыму жадаеце помачы на арганізаваньне акцыі, а не парафіі. Але ці ж гэта адно другому мяшае? Якраз парафія павінна сабраць тую моладзь, якой вы хочаце заняцца, але калі да яе трэба людзей заганяць, то, разумеецца, не адчыняць яе да часу, пакуль самі людзі яе не зажадаюць, а ў міжчасе заняцца акцыяй у межах цяпер ужо даступных i магчымых».
Айцец Гарошка ў Парыжы вастрэй адчуваў стаўленьне Абрамчыка да ягонай дзейнасьці i таму мацней рэагаваў на яго. 22 жніўня ён пісаў айцу Сіповічу: «Мікола баіцца глянуць праўдзе ў вочы, а да таго патрабуе мамоны». Сіповіч у лісьце за 27 жніўня стараўся супакоіць яго: «У цябе мала сапраўды вернікаў. Нешта падобнае i ў мяне. Але такога чалавека як Мікола (Абрамчык. – А.Н.) у мяне няма. Ня важна, што ён падходзіць з нацыянальнага пункту да царкоўных справаў. Больш ад яго жадаць i ня можам, але галоўнае, што ён кіруе ў бок Рыму... Мікола i consortes (паплечнікі. – А.Н.) патрабуюць грошы на грамадзкія справы, хацелі б крыху больш ад нас спадзявацца, чым мы можам ix задаволіць. I зусім добра! Іхная праца такжа патрэбная, а мы яе ня можам рабіць. Бяда толькі, што мы ім ня можам памагчы».
27 кастрычніка 1947 году апостальскі дэлегат паведаміў айцу Сіповічу, што Ўсходняя Кангрэгацыя дала дазвол назваць створанае ім Місіяй для беларусаў каталікоў бізантыйскага абраду ў Англіі (Mission to the Catholic Whiteruthenians of Byzantine Rite in England). Пасьля некаторых стылістычных зьменаў назоў атрымаў канчатковую форму: Беларуская каталіцкая місія бізантыйска-славянскага абраду ў Англіі. Такім чынам, пасьля Парыскай Місія ў Лёндане сталася другой беларускай каталіцкай установай, афіцыйна прызнанай вышэйшымі царкоўнымі ўладамі. Аднак у лісьце апостальскага дэлегата не абышлося i бяз прыказкавай лыжкі дзёгцю. Ён пісаў: «У Англіі няма цяпер расейскага сьвятара бізантыйскага абраду, таму табе даручаецца займацца, практычна i да атрыманьня новых інструкцыяў, расейцамі»⁸³. Айцец Сіповіч такога не чакаў. Як сьвятар, ён быў заўсёды гатовы прыйсьці з духоўнай дапамогаю кожнаму, незалежна ад нацыянальнасьці, расы i г. д. Але ён ніколі ня меў жаданьня займацца афіцыйна пастырскай працай сярод расейцаў, нават часова. Пра гэта не вялося гаворкі, калі ён выяжджаў з Рыму ў Лёндан. Цікава ведаць, якую ролю адыграў тут Бучыс. Тым часам марыяне рабілі захады, каб набыць дом у Лёндане пад усходнюю капліцу. У плянах Бучыса яна мусіла абслугоўваць беларусаў i расейцаў. Вельмі магчыма, што ён запрапанаваў Усходняй Кангрэгацыі прызначыць Сіповіча адказным за беларусаў i расейцаў, прынамсі часова, пакуль ня знойдзецца расейскі сьвятар. У прынцыпе Ўсходняя Кангрэгацыя была супраць адной місіі для беларусаў i расейцаў, як відаць зь ліста кардынала Тысэрана да Бучыса за 18 лютага 1948 году: «Паколькі між беларусамі i расейцамі існуюць рознага кшталту адрозьненьні, зразумела, што было б добра ўтрымліваць асобна дзьве ўстановы (місіі), нават калі б яны карысталіся адной капліцай»⁸⁴. Сам Сіповіч пісаў Бучысу 7 красавіка 1948 году: «Хацеў бы прасіць, каб ні марыяне, ні Сьв. Усходняя Кангрэгацыя не называлі мяне напр. “Для беларусаў і расейцаў”, ці нешта падобнае. Я забавязаны перад усімі i паводле маіх сілаў i сумленьня стараюся служыць усім... аднак у гэтых абставінах, калі б беларусы даведаліся, што я прызначаны тут для расейцаў, яны б схапіліся [за гэта як за] прычыну дзейнічаць супраць маёй місіі»⁸⁵.