Religijne i polityczne ożywienie islamu. Co wpływa na rewitalizację
islamu?
Mówienie o współczesnym ożywieniu islamu może prowadzić do
nieporozumień, jeśli miałoby ono oznaczać, że islam zniknął lub jest nieobecny w geograficznych
ramach świata muzułmańskiego. Ożywienie należy rozumieć jako ruch zmierzający do nadania
islamowi miejsca oraz znaczenia w polityce i społeczeństwie. To, co w przeszłości
zostało odsunięte na margines życia publicznego, powróciło w latach 70. XX w. jako
burzliwa rzeczywistość socjo-polityczna. Obecność muzułmanów w życiu politycznym odzwierciedla
rosnące znaczenie zaangażowania religijnego w politycznej i społecznej sferze życia.
Zaangażowanie to obejmuje nie tylko świat islamu, ale ma ogromny wpływ na politykę
całego świata.
Ożywienie islamskie obejmuje zdecydowaną większość islamskiego
świata od Sudanu po Indonezję. Rządy krajów islamskich, podobnie jak ich opozycja,
odwołują się do religii, szukając w niej uprawomocnienia i oczekując poparcia religijnie
zorientowanych mas. Islamscy aktywiści piastują miejsca w parlamentach Iranu, Jordanii,
Palestynie, Pakistanu, Sudanu i innych krajów. Islamskie organizacje wywierają ogromny
wpływ na opozycyjne partie w Egipcie, Tunezji, Algierii, Maroku i Indonezji. Islam
stanowi istotny element ruchów nacjonalistycznych w Afganistanie, byłych republikach
sowieckich, Libanie, Indiach i na Filipinach.
Organizacje islamskich aktywistów
tworzą szerokie spektrum tych, którzy uczestniczą w strukturach władzy, jak na przykład
Bracia Muzułmanie w Egipcie, Jordanii i Sudanie; Hamas w Palestynie, Dżamaati Islami
w Południowej Azji oraz w Tunezji, Hizb an-Nahda (Partia Odrodzenia) i Islamski Front
Wyzwolenia. W tym samym czasie radykalne organizacje typu: Dżihad czy Hizbollach stosują
przemoc, próbując destabilizować i obalić istniejące systemy polityczne.
Islamskie
ożywienia w życiu prywatnym wyraża się przez wzmożone uczestnictwo w praktykach religijnych:
udział w modlitwach wspólnotowych w meczecie, przestrzeganie czasu modlitwy, post,
wzrost publikacji oraz kaset muzycznych i wideo na tematy religijne, przestrzeganie
islamskiego sposobu ubierania się, zwłaszcza przez kobiety, podkreślanie znaczenia
wartości islamskich w życiu publicznym, wzrost zainteresowania sufizmem. Ożywieniu
życia religijnego jednostki towarzyszy podkreślanie religijnych aspektów życia społecznego
wyrażające się we wzroście organizacji, banków, instytucji, a nawet rządów państwowych
deklarujących islamską orientację. Mimo iż islam polityczny, ze względu na charakter
danego kraju, jest dość zróżnicowany, posiada jednak cechy wspólne, do których należy
zaliczyć: nieufność wobec systemów politycznych, gospodarczych i społecznych traktujących
marginalnie kwestie islamskie oraz zdecydowaną krytykę Zachodu.
Współczesne
ożywienie w islamie korzeniami sięga do tradycji odnowy (tadżdid) i reformy
(islah), które stanowią istotne elementy pierwszej wspólnoty kierowanej przez
proroka Mahometa w Medynie. Obecna rewitalizacja odwołuje się także do siedemnastowiecznych
i osiemnastowiecznych ruchów odnowy oraz do dziewiętnastowiecznych ruchów modernistycznych.
Istotą ożywienia islamu jest przekonanie, że świat islamu przechodzi kryzys spowodowany
odejściem muzułmanów od wiernego przestrzegania zasad zawartych w koranicznym przesłaniu.
Sytuację tę ma uzdrowić powrót do islamu w życiu prywatnym i publicznym. W działalności
politycznej islam jest systemem obejmującym wszystkie dziedziny życia, systemem stymulowanym
przez Boże objawienie zawarte w Koranie, a znajdujące pełne urzeczywistnienie w życiu
Muhammada i założonej przez niego wspólnocie, która postępowała według Boskiego prawa,
szariatu. Islamiści uważają, że ożywienie islamskich rządów i społeczeństw jest uwarunkowane
wprowadzeniem islamskiego prawa.
Islamiści odrzucają westernizację i sekularyzację
społeczeństwa. Przekonani są jednak do modernizacji. Akceptują osiągnięcia nauki i
technologii, ale dążą do podporządkowania ich islamskim zasadom i wartościom w celu
ochrony przed kulturalnym uzależnieniem od Zachodu. Ich zdaniem islam nie jest tylko
ideologiczną alternatywą dla świata, lecz jest jego teologicznym i politycznym imperatywem.
Ponieważ źródłem tego nakazu jest Bóg, należy go natychmiast urzeczywistnić.
Ideologia
islamska i związane z nią ruchy nie są zjawiskiem marginalnym ograniczonym do małej
grupy lub nielicznych organizacji. Islamiści stali się integralną częścią muzułmańskiego
społeczeństwa. Ich obecność i nawoływanie do orientowania się w islamie penetruje
coraz liczniejsze kręgi społeczne. Powstaje nowa generacja wykształconych a religijnie
zorientowanych liderów politycznych.
Dla wielu muzułmanów islamskie ożywienie
ma charakter społeczny i religijny, a w mniejszym stopniu polityczny. Ich zdaniem,
chodzi głównie o wprowadzenie islamskich elementów w życie społeczeństwa, a nie o
stworzenie islamskiego imperium. Inni natomiast uważają, że powołanie islamskiego
państwa jest warunkiem islamizacji społeczeństwa.
Generalnie, należy stwierdzić,
że podobnie jak w przeszłości, tak i dziś istnieje ogromne zróżnicowanie w pojmowaniu,
interpretowaniu i zastosowaniu islamu. Muzułmanie zmagają się z określeniem ich tożsamości
i miejsca we współczesnym świecie, wskazując tym samym, jak skomplikowane jest oblicze
islamu.