Sáng tinh sương ngày thứ sáu 29-9-I978, toàn thể Giáo Hội Công Giáo bàng hoàng
trước hung tin: Đức Thánh Cha Gioan Phaolo I từ trần trong đêm.
Triều đại vị
Giáo Hoàng người miền núi Ý kéo dài vỏn vẹn chẵn 33 ngày (26-8-I978 / 28-9-I978).
33 ngày, nhưng đủ để mọi người nhận rõ khuôn mặt vị Giáo Hoàng khiêm tốn, bình dân,
nhân hậu và tươi vui. Nhiều người thân mật tặng ngài biệt hiệu ”vị Giáo Hoàng của
nụ cười”.
Đức Gioan Phaolo I tên thật là Albino Luciani.
Ngài sinh ngày 17-10-1912, tại Forno di Canale, một làng nhỏ với khoảng 1 ngàn dân
cư, thuộc giáo phận Belluno, trong vùng Veneto (Bắc Ý).
Xin trích dịch một
phần bài phỏng vấn cụ bà Antonia Luciani, hiền muội đức cố Giáo Hoàng Gioan Phaolo
I. Cụ bà Antonia Luciani kể:
Hồi ấy, gia đình chúng tôi rất nghèo. Nơi chúng
tôi sống, Canale d'Agordo, từ tháng 3 tới tháng I0, trong làng chỉ gồm toàn đàn bà
và con nít. Mọi đàn ông trai trang tản mác tứ phương tìm kế sinh nhai. Kẻ đi Đức người
đi Thụy Sĩ. Tại làng không có việc làm. Thân mẫu chúng tôi rất đơn sơ và là tín hữu
Công Giáo chân chính. Người thuộc lòng cuốn Giáo Lý của Đức Pio 10 (1903-1914). Người
dạy giáo lý cho chúng tôi trong lúc chăm sóc chúng tôi. Khi còn trẻ, có lần người
được diễm phúc gặp mặt Đức Hồng Y Giuseppe Sarto, thượng phụ thành Venezia. Khi Đức
Hồng Y Sarto đắc cử Giáo Hoàng và lấy danh hiệu Pio 10, thân mẫu chúng tôi cảm động
nói với chúng tôi:
- Mẹ đã thấy vị trở thành Giáo Hoàng!
Đằng đẵng mấy
năm trời, người vẫn không tin được điều ấy. Ngày 2-9-1978, vừa lên ngôi Giáo Hoàng,
Đức Gioan Phaolo I - tức anh Albino của chúng tôi - tiếp kiến riêng anh Edoardo và
tôi. Anh Albino trở thành Giáo Hoàng sau khi làm thượng phụ thành Venezia. Ngày hôm
ấy, khi 3 anh em cùng hồi tưởng kỷ niệm xưa, tôi thưa với vị tân Giáo Hoàng:
-
Giá mẹ còn sống, không biết mẹ sẽ nói sao?!
Đức Gioan Phaolo I liền ôm hôn
tôi và tức khắc, nhiếp ảnh viên đã chụp tấm hình hy hữu ấy!
Về nguồn gốc nẩy
sinh ơn gọi Linh Mục nơi Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolo I, cụ bà Antonia Luciani nói:
Chắc
chắn gương mặt Cha Sở Filippo Carli gây ấn tượng mạnh trong tâm hồn anh Albino. Ngài
là vị Linh Mục thánh thiện. Ngày nay khó tìm thấy những mẫu Cha Sở như thế. Ai ai
cũng quý mến ngài. Ngài giúp đỡ mọi người. Tay phải ngài nhận, tay trái ngài phân
phát. Anh Albino đã học được lối giảng thuyết bình dân nơi Cha Sở miền quê. Cha Sở
Filippo Carli dặn dò:
- Albino con à, khi nào đứng trên tòa giảng, con hãy
luôn luôn nghĩ đến cụ già thất học. Con phải giảng làm sao để cả cụ già đó cũng hiểu
được con.
Khi anh Albino còn là chủng sinh, Cha Sở xin anh dạy giáo lý cho
các thiếu niên, sau thánh lễ Chúa Nhật lúc 10 giờ. Anh kêu đích danh các trẻ và thường
gọi một trẻ lên đứng bên cạnh. Sau này anh cũng làm như thế khi trở thành Giáo Hoàng,
trong các buổi tiếp kiến chung hàng tuần vào sáng thứ tư. Cùng một phương cách. Cùng
lối giảng dạy đơn sơ.
Trong gia đình, thỉnh thoảng chúng tôi nhắc lại câu chuyện
xưa và không thể nhịn cười được. Câu chuyện con bò ăn quyển vở.
Năm ấy, Cha
Sở thấy anh Albino thông minh, định cho anh nhảy lớp. Nhưng trong kỳ hè, anh phải
học thêm. Buổi sáng, anh đến nhà xứ lấy bài làm nơi thầy giáo, đang trọ nơi nhà xứ.
Ban chiều, anh đưa bò ra đồng ăn cỏ.
Xin nhắc lại hồi đó trong làng ai cũng
nghèo. Già trẻ đều phải làm việc.
Anh mang theo cái giỏ và bỏ quyển vở vào
đó. Ra đồng có thêm các bạn trẻ khác, nên hùa nhau chơi. Vấn đề là, trong cái giỏ
đựng vở, có thêm khúc bánh mì kẹp phó-mát. Con bò đánh hơi, đến gần giỏ và ăn trọn
khúc bánh mì lẫn cuốn vở có bài học bài làm!
Anh Albino trở về nhà mặt mũi
buồn thiu. Làm sao để nộp bài cho thầy giáo bây giờ? Mẹ chúng tôi đích thân dẫn anh
đến gặp thầy. Thầy giáo nghiêm khắc nói:
- Con bò ăn hết bài làm nên Albino
khỏi vào chủng viện!
Nước mắt anh Albino tuôn dàn dụa.
Thấy vậy, Cha
Sở tốt lành đặt tay trên đầu anh và nói:
- Không sao hết. Con vẫn cứ vào chủng
viện như thường!
Y như lời Cha Sở nói. Ngày 18-10-1923, đúng sinh nhật thứ
11, anh Albino Luciani lên xe gia nhập chủng viện. Ngồi trên xe vẫy chào từ biệt,
anh Albino tươi cười lộ vẽ vô cùng sung sướng.
Trong thời anh Albino làm Thượng
Phụ thành Venezia (Bắc Ý), thỉnh thoảng anh tỏ ra chán nản vì những chuyện không tốt
xảy ra trong giáo phận. Có lần tôi nói với anh:
- Không biết mẹ sẽ nói sao
khi thấy một số Linh Mục rời bỏ hàng ngũ hoặc sống không xứng đáng!
Anh trả
lời ngay:
- Vậy là em chưa biết rõ tính mẹ. Mẹ luôn đặt niềm tin nơi THIÊN
CHÚA chứ đâu có tin nơi các Linh Mục!
Thân mẫu chúng tôi mãi là ngọn đèn pha
soi đường anh đi. Khi soạn cuốn Giáo Lý dành cho giới trẻ, anh Albino viết lời đề
tặng:
- Kính dâng Má, cô giáo đầu tiên dạy giáo lý cho con.
Khi hay
tin anh Albino được bầu Giáo Hoàng, cảm tưởng đầu tiên của tôi là nỗi lo âu. Theo
dõi truyền hình, vừa lúc nghe Đức Hồng Y Felici đọc: ”Albinum..”, tức khắc tôi quì
sụp xuống, vừa ôm mặt khóc vừa than thở:
- Thật tội nghiệp anh Albino! Thật
tội nghiệp anh Albino!
Lý do vì tôi biết rõ anh. Đối với anh Albino, đó là
gánh quá nặng.
Sau khi anh Albino nhậm chức Giáo Hoàng và lấy danh hiệu Gioan
Phaolo I, gia đình chúng tôi đến thăm anh nơi Phủ Giáo Hoàng ở nội thành Vatican.
Anh trấn an chúng tôi:
- Đừng lo lắng gì cả. Chúa sẽ giúp chúng ta. Anh không
hề chạy-chọt gì để lên tới ngôi Giáo Hoàng. Do đó anh cảm thấy an tâm. Vậy xin mọi
người trong gia đình cũng hãy an tâm!
Lên ngôi Giáo Hoàng, anh Albino tiếp
tục công việc anh vẫn làm, tức là tiếp tục sống đời Linh Mục thánh thiện, nhất là
cầu nguyện và dạy giáo lý. Anh Albino giữ mãi tính tình đơn sơ. Anh nói năng đơn sơ
và hành xử đơn sơ.
Tôi nhận hung tin anh Albino qua đời, lúc 7 giờ sáng ngày
29-9-1978. Cháu Pia, con gái anh Edoardo của tôi, gọi điện thoại từ Úc báo cho tôi
biết.
Như vậy tôi chỉ gặp mặt anh Albino duy nhất một lần khi anh làm Giáo
Hoàng. Sau đó tôi đến dự đám tang khi anh từ trần. Mọi lo âu không còn nữa. Anh hạnh
phúc hơn trên Thiên Đàng.
Thời gian càng qua đi, tôi càng thâm tín rằng, THIÊN
CHÚA yêu thương anh tôi tận tình. Ngài thưởng công sớm cho anh.
Tôi có thể
làm chứng rằng, anh Albino luôn luôn có tâm hồn cầu nguyện. Anh cầu nguyện ngay từ
thời thơ trẻ, cho đến lúc vào chủng viện, rồi lúc làm Linh Mục và mãi mãi sau đó.
Khi còn là chủng sinh, mỗi lần viết thư về nhà, anh đều nhắc:
- Xin mọi người
nhớ cầu nguyện cách riêng cho con.
Anh luôn trung tín với bổn phận: anh lần
hạt Mân Côi mỗi ngày và khi có thể, tham dự Thánh Lễ. Anh thường tỏ ra tiếc nếu không
dự lễ được.
Tôi nhớ rõ một kỷ niệm về anh. Chúng tôi có người Dì là nữ tu làm
việc tại Padova (Bắc Ý). Một lần đến thăm Dì, Dì đề nghị với tôi:
- Hai Dì
cháu mình đi bộ ra nghĩa trang, để nếu Dì mất, cháu biết đường đến nghĩa trang và
cầu nguyện cho Dì!
Tại đây tôi trông thấy một ngôi mộ phủ đầy hoa và nến. Khi
về Belluno tôi kể lại cho anh Albino nghe. Anh liền nói:
- Chắc chắn đó là
mộ Cha Leopoldo Mandic. Ngài đúng là vị thánh. Khi anh còn trong chủng viện, một ngày
Cha Leopoldo Mandic đến thăm. Gặp anh nơi hành lang, Cha lấy hai tay ôm mặt anh và
nói:
- Con hãy an tâm và tiếp tục đường con đang đi!
Cha Leopoldo Mandic
(1866-1942) là Linh Mục dòng Capucino người Croát, qua đời tại Padova (Bắc Ý). Ngài
được Đức Thánh Cha Gioan Phaolo 2 tôn phong hiển thánh ngày 16-10-1983 trong khung
cảnh Năm Thánh mừng I950 năm hồng ân cứu độ.
(”Supplemento del mensile 30
GIORNI”, Edizioni San Paolo, 2000, trang 50-65).