Вось чарговыя радкі з нашага цыклу: "Чэслаў Сіповіч: Сьвятар і Беларус

Пачатковую адукацыю Чэслаў атрымаў y роднай Дзедзінцы. Вось што ён піша сам пра сваю першую школу: «Помню, y 1921 г. зладзілі школу. Ведама, мела яна быць польская. Ніхто аднак y ёй не гаварыў па-польску. Усе дзеці, якімі былі ў хаце – такімі i ў школе; гаварылі па-беларуску. Было двух цыганкоў-барцоў, i тыя скора да нас датасаваліся. Вучыцялі гэтаму не супраціўляліся – раз, што не маглі, a другое, што менш было тады яшчэ ў ix шавінізму»². Дзедзінская школа, відаць, мела толькі пачатковыя клясы, i Чэславу давялося працягваць навуку ў народнай (“паўшэхнай”) школе ў Друі за нейкіх дзесяць кілямэтраў ад Дзедзінкі. Там ён упершыню сутыкнуўся зь беларускімі законьнікамі-марыянамі, якія ў 1924 годзе адкрылі ў Друі свой кляштар, a пры кляштары – польскую гімназію імя Сьцяпана Батуры. Гімназія была прыватная, i бацькі за навуку сваіх дзяцей мусілі плаціць. Кошт навучаньня залежаў ад таго, ці дзеці паходзілі зь сем’яў Друйскай парафіі. Бедныя сем’і маглі адрабляць за навуку сваіх дзяцей працаю ў кляштары. Хадзілі ў гімназію і дзеці друйскіх габраяў, але ім даводзілася плаціць яшчэ больш. Вучні з далёкіх вёсак жылі ў інтэрнатах: хлопцы – у кляштары айцоў марыянаў, a дзяўчаты – y сёстраў закону эўхарыстак, заснаванага блаславёным Юр’ем Матулевічам.
Схільнасьць да сьвятарства, паводле сьведчаньня самога Сіповіча, зьявілася ў яго вельмі рана. У лістападзе 1928 году ён зрабіў канчатковы выбар свайго жыцьцёвага шляху, паступіўшы ў друйскі марыянскі “ювэнат” – нешта падобнае на манастырскую “малую сэмінарыю” для кандыдатаў у закон. Хлопцы ў ювэнаце працягвалі вучыцца, але адначасова прызвычайваліся да законных парадкаў, удзельнічалі ў супольных малітвах i працы ў кляштары (безумоўна, улічвалася, што яны былі зусім маладога веку, дый навука i адпачынак вымагалі часу). Сіповіч правёў першы год ювэнату ў падрыхтоўцы да гімназіі, куды паступіў увосень 1929 году³.
Думка пра беларускі кляштар y Друі нарадзілася ў блаславёнага Юр’я Матулевіча (1871–1927), біскупа Віленскага ад 1918 да 1925 году. Сам нацыянальна сьведамы летувіс, ён правёў амаль усё сваё жыцьцё ў Польшчы, дзе здабыў павагу як узорны сьвятар, поўны апостальскай рупнасьці, але і зацікаўлены ў сацыяльных пытаньнях. У 1909 годзе ён таемна ўступіў y закон марыянаў. Той стаяў на парозе выміраньня, бо царскі ўрад забараняў браць новых кандыдатаў y каталіцкія манаскія законы. Абраны галоўным, або генэральным, кіраўніком закону (звычайна яго звалі “айцом генэралам” ці проста “генэралам”⁴), Матулевіч аднавіў яго, даў яму новую канстытуцыю i заснаваў навіцыят (паслушэнства) y Фрыбургу ў Швайцарыі, далёка ад вачэй царскай выведкі. Пасьля адступленьня расейскай арміі ў 1915 годзе марыяне пачалі адкрыта працаваць y Польшчы i Летуве. У 1918 годзе Сьвяты Айцец прызначыў Матулевіча Віленскім біскупам. Горад Вільня быў косткай нязгоды між Летувой i Польшчай i ўрэшце стаў часткаю апошняй. Матулевіч апынуўся ў вельмі далікатным становішчы. Чалавек Божы, далёкі ад усялякай палітыкі, ён хацеў быць пастырам i бацькам для ўсіх сваіх вернікаў, незалежна ад нацыянальнасьці. На жаль, праз сваю летувіскасьць ён падазрона выглядаў y вачох польскіх уладаў i шавіністычна настроенага польскага духавенства. Асабліва злавала палякаў стаўленьне Матулевіча да беларусаў – найбольшай часткі вернікаў у Віленскай дыяцэзіі. Згодна з польскай палітыкай, беларусаў належала асыміляваць, i Каталіцкай Царкве адводзілася ў гэтай справе важная роля. Валерыян Роман, прадстаўнік польскага ўраду на Віленшчыне, y 1923 годзе пісаў, што Каталіцкая Царква – наймагутнейшы фактар «здабываньня для польскасьці каталіцкіх масаў “тутэйшага” насельніцтва, гэта значыць зь нявызначаным пачуцьцём сваёй нацыянальнасьці»⁵. Зразумела, Матулевіч ня мог згадзіцца, каб Царкву выкарыстоўвалі дзеля нацыяналістычных мэтаў. Аднак ён ня меў улады забараніць апалячваньне, a ягоныя спробы задаволіць духоўныя патрэбы беларускіх вернікаў выклікалі з боку палякаў абвінавачаньні ў падтрымцы “беларускага нацыяналізму”. Пасьля ягонай адстаўкі ў 1925 годзе сябры Віленскай капітулы – польскія сьвятары на чале зь вікарным біскупам Міхалькевічам – зрабілі ў кнізе пратаколаў наступны запіс пад назваю “Rządy diecezjalne J. E. Księdza Biskupa Jerzego Matulewicza” (Кіраваньне дыяцэзіяй Я. Э. Айца Біскупа Юр’я Матулевіча): «Кожны адчуваў y біскупе столькі мудрасьці i яснага розуму, столькі спагады i супакою, столькі разуменьня ўва ўсім i сардэчнасьці, што адыходзіў з уражаньнем незвычайнага духу вялікага чалавека. Колькі ж біскуп Матулевіч пры такіх выдатных якасьцях розуму i сэрца мог бы зрабіць y нашай дыяцэзіі, калі б ня гэты няшчасны летувіскі i беларускі шавінізм»⁶.
Ня ў сілах змагацца з шавінізмам польскіх сьвятароў i варожасьцю польскай адміністрацыі, Матулевіч вырашыў заснаваць беларускі рэлігійны асяродак – кляштар беларускіх айцоў марыянаў. Ягоным дбаньнем y траўні 1924 году афіцыйна адчыніўся кляштар беларускіх марыянаў y Друі. Першым супэрыёрам (кіраўніком) новазаснаванага кляштару стаў айцец Андрэй Цікота (1891–1952), узорны сьвятар i здольны адміністратар. Неўзабаве да яго далучыліся іншыя сьвятары, сярод ix – айцец Язэп Германовіч (1890–1978), вядомы беларускі паэт i любімы настаўнік Чэслава Сіповіча. Марыяне таксама апекаваліся Друйскай парафіяй, якая абымала, апроч самога гораду, некалькі суседніх вёсак. Кляштарная царква Сьвятой Тройцы была адначасова i парафіяльнай. На пачатку 1930 году парафія налічвала 5024 вернікі, зь ix 3274 – беларусы, 1163 – “беларусы, якія ўважалі сябе за палякаў”, 346 – палякі, 206 – жаўнеры польскай пагранічнай аховы, 34 – летувісы, 3 – латышы i 2 – расейцы⁷.