Pius XII: sowiecka czarna legenda

Utrzymującą się do dziś „czarną legendę” Piusa XII jako rzekomego przyjaciela hitlerowskich Niemiec, sojusznika faszystowskich reżimów totalitarnych, zapoczątkowała przed sześćdziesięciu laty sowiecka propaganda. Przypomniał o tym na łamach dwutygodnika włoskich jezuitów „La Civiltà Cattolica” ojciec Giovanni Sale w artykule noszącym tytuł: „Pius XII a zakończenie drugiej wojny światowej”.


Jezuicki historyk omawia papieskie przemówienie z 2 czerwca 1945 roku i reakcje, jakie wywołało. W dniu swego patrona, świętego Eugeniusza, Pius XII co roku wygłaszał imieninowe przemówienie do kardynałów, transmitowane przez Radio Watykańskie. W niecały miesiąc po zakończeniu wojny poświęcił je temu wydarzeniu. Zaakcentował zdecydowane potępienie przez Kościół ideologii nazizmu oraz prześladowanie katolików przez hitlerowski reżim. W pięć dni później Radio Moskwa nadało komentarz do papieskiego przemówienia, twierdząc, że Watykan nie przestawał popierać Hitlera i Mussoliniego. Milczał wobec niemieckiej machiny śmierci, dymów krematoriów, bombardowań cywilnej ludności Londynu i wprowadzania w życie hitlerowskiej doktryny eksterminacji. Podobne oskarżenia Piusa XII, że pomagał faszystowskim przywódcom w utrzymaniu władzy, zaczęły się też pojawiać w lewicowej prasie na Zachodzie.


W imieninowym przemówieniu z 1945 roku papież przypomniał wyraźne potępienie hitleryzmu przez Piusa XI w encyklice Mit brennender Sorge. Zresztą w jej redagowaniu kardynał Eugenio Pacelli – przyszły papież, a wówczas sekretarz stanu – miał czynny udział. Pius XII przytoczył przykłady hitlerowskich prześladowań Kościoła – także w okupowanej Polsce. Mówiąc o męczeństwie duchownych w obozie koncentracyjnym w Dachau podkreślił, że najliczniejsi wśród nich byli Polacy. Wspominając więzionych tam księży niemieckich nie pominął pastorów protestanckich. W czerwcowym przemówieniu nie wspomniał wprost zagłady Żydów. Pewne nawiązanie do niej to wzmianka o stosowanych przez hitlerowców „wyrafinowanych naukowych metodach mordowania osób często niewinnych”. W pięć miesięcy później papież omówił szerzej ten temat, przyjmując 29 października 1945 roku delegację Żydów. Przybyli oni, by mu podziękować za pomoc, której w latach wojny udzielił im Kościół. W przemówieniu do nich – również urzędowo opublikowanym w Acta Apostolicae Sedis – Pius XII raz jeszcze odrzucił rasizm i opowiedział się za zasadami braterstwa.

ak